O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus

Gallurgiya usuli

Gallurgiya usulining nazariy asoslarini kaliy xl oridning silvinitdan olish misolida k o ‘rish m u m k in . Silvinit KC1 va N a C l tuzlaridan tashkil topgan b o ‘lib, ularni bir-biridan ajaratish jarayoni, eruvchanligi turlicha boNganiga asoslangandir. 9 4 - rasmda xlorid va sulfat tuzlarining 0° d an 100°C g ac ha eruvchanligi k o ‘rsatilgan.

Bu diagrammada ko‘rsatilganidek M gCl₂, KC1 va NaCl ning past temperaturada eruvchanligi bir xil desak bo‘ladi. Ammotempe -raturaning oshishi bilan KC1 ning eruvchanligi keskin oshadi, NaCl ning esa deyarli o ‘zgarmaydi. Demak tuzlarning temperatura eruvchanlik koeffitsiyenti turlicha bo‘lar ekan. Mazkur diagrammada tuzlarning sofholatda bo‘lgan holatlaridagi eruvchanligidir, agarda bir vaqtda er it m ad a turli tu zlar ishtirok etsa, eruvch anlik albatta bosh qa qiym atga ega b o ‘ladi.
5.1-rasmda KCl - NaCl - H₂О tizimda 10, 40, 70 va 100° eruvchanlik izotermasi bayon qilingan. Bu diagramma bo'yicha KC1 va NaCl sharoitga qara b bug 'latis h davrida kristallga tushish yoki erib ketish hollarini aniqlash mumkin.
Agarda to'yinmagan eritmani to'yinguncha bug‘latilsa bu g'latishi nuri, ko o rd in at boshi bilan «о» nuqtasini birlashtirish chizig'i bo' yl ab ketadi.
Diagrammaning BC chizig'i eritmaning KC1 bilan to'yingan holatini, A C chizig'i esa N a C l bilan to'yinganini ko'rsatadi. С nuqtasi esa evtonik nuqta bo'lib , eritma KC1 va N a Cl bilan to'yingan holatdir. Agarda boshlang'ich eritmamizning tarkibi «а» nuqta bilan belgilansa, u vaqtda e rit m an i bug 'latish natijasida 10°, 40°C





20 . 1-rasm . KC1 erish va kristallanish sxem alari.

darajada cho‘kmaga KC1 tushishi, 70° KC1 va NaCl 120°C esa N aCl larni c h o ‘ktirish m u m k i n , y a ’ni 100°C darajadagi evtonik aralashmani sovitilsa c h o ‘km aga KC1 tushadi. Shunday qilib diagrammani tahlil qilib boshlang‘ich eritmaning tarkibiga qar ab temperaturani o‘zgartirib eritmadan KC1 va NaCl cho‘kmaga cho‘ktirish mumkin .

Kaliy xloridning eritib va kristallab olish usuli KCl - NaCl – H₂O tizi mining xususiyatlariga asoslangan.
Silvinitni q ay ta ishlash sxemasi ikki turli bo‘lishi mumkin . 1-silvinitni to‘liq eritish usuli. Bu sxema bo‘yicha silvinit suvda to‘liq eritilib, erimagan zarrachalardan tozalanib (cho‘ktirish yo‘li bilan) so‘ngra eritma bug‘latiladi. Bu sxema b o ‘yicha KC1 va NaCl ni toza olish mumkin . Lekin energiya k o ‘p sarf b o ‘ladi. Ikkinchi usul b o ‘yicha silvinit suvda emas, balki osh tuzi bilan to‘yingan namakopda eritiladi. Bu holda silvinitdan asosan KC1 erib chiqib qattiq fazada esa osh tuzi er im ay qoladi.


Tayanch suzlar
Gallurgiya, silvinit, erituvchi apparatlar, gradirnya, eruvchanlik xarorat koeffitsienti, vakuum buglatuvchi sovitgichlar, evtonik nukta.