O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

Sut orqali yuqumli kasalliklarning tarqalishi. Yuqumli kasallikni qo‘zg‘atadigan mikroblar sutga kasallangan hayvonlar va odamlardan, sutni tashish yoki qayta ishlashda atrofdagi muhitdan tushadi. Sut orqali tarqaladigan mikroblar ikkiga bo‘linadi:

1. 
   Zoonoz, ya’ni odam va hayvonlarga oid kasalliklarni qo‘zg‘atuvchilari. Bu gruppa mikroblar gasil, brusellyoz, oqsil va boshqa kasalliklarni qo‘zg‘atuvchilar kiradi.
   
2. 
   Odamdan odamga o‘tadigan kasalliklarni qo‘zg‘atuvchilar kiradi. Bular dizenteriya, difteriya, qorin tifi va boshqa kasalliklardir.
   

Sil (tuberkulyoz) surunkali yuqumli kasallik. Qo‘zg‘atuvchisi hayvonlarning suti bilan tashqi muhitga chiqadi. Tashqi muhitda mikrobakteriyalar 10 kungacha, sariyog‘da (sovuqda) 300 kungacha, pishloqda esa 200 kungacha o‘z
361



hayot faoliyatini saqlaydi. Yelin silida sut suyuq lashadi, ko‘k-sariq rangni oladi. Bunday sutni iste’mol qilish man etiladi va faqat qaynatishdan so‘ng bo‘rdoqi hayvonlarga ichiriladi.
Brusellyoz surunkali kasallik. Sovutilgan sutda brusellalar 8 kun, muzlatilgan sutda esa 60 kun, bijg‘itilgan sutda 4 kun, qaymoqda 10 kun va pishloqda to 40 kun hayot faoliyatini saqlaydi. +65°C da 15 minutda, +70°C da

4. 
   minutda nobud bo‘ladi.
   

Kasallangan hayvonlarning suti +70°C da 30 minut mobaynida pasterizatsiyalanishi shart.
Oqsim (yashur) o‘tkir, nihoyatda yuqumli, tez tarqaladigan kasallikdir. Yangi sog‘ilgan sutda virus 12 soatgacha, sovutilgan sutda esa ikki haftagacha saqlanadi. Kasallangan hayvonlarning suti +80°C da 30 minut davomida pasterizatsiyalanadi. Zararsizlantirilgan sutning yog‘i olinib, kuydirilib sariyog‘ qilinadi yoki hayvonlarga ichiriladi.