O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

Morfologiyasi va biologik xususiyatlari. Oqsim kasalini qo‘zg‘atuvchi virusning kattaligi 25-30 nm dan oshmaydi. Virus qoramollarning hujayralar kulturasida, buyrak hujayralar kulturasida yoki 7-10 kunlik sichqonlarning miya to‘qimalarida yaxshi rivojlanadi. Oqsim kasalini qo‘zg‘atuvchi virusning bir necha serotiplari bo‘ladi. Shu serotiplarga qarab oqsil viruslar A, O, C, AT -1, SAT-2, SAT-3 ga bo‘linadi. o'z navbatida Aziya-1 esa bir necha antigen variantlarga bo‘linadi. Sobiq ittifoqda asosan A va O turlari tarqalgan.

Patogenligi. Yuqorida aytib o‘tilganidek, oqsim virusi asosan tabiiy sharoitda qoramol, qo‘y, echki va cho‘chqalarda kasallik qo‘zg‘aydilar. Sun’iy zaharlantirish pufakchadan olingan materialni og‘iz bo‘shlig‘ining shilimshiq pardalariga surtishi bilan o‘tkaziladi. Virus avval hayvonlarning epitelial hujayralarida ko‘payib birinchi darajali suvli pufakchalar (aftlar) hosil qiladi, so‘ngra virus qonga o‘tib, unda ko‘payadi. Virusning qonda ko‘payib rivojlanishi bilan hayvonlarning isitmasi ko‘tariladi. Og‘iz bo‘shlig‘inng shilimshiq pardalarida, tuyoqlar orasida yoki yelin terisida ikkinchi darajali pufakchalar (aftlar) hosil bo‘ladi.
Kasallik tabiiy sharoitda hayvonlarga bir-biridan o‘tadi. Bu kasallik bilan go‘sht, sut, teri, jo‘n va hokazolar orqali ham zaharlanish mumkin.
Chidamliligi. Oqsim virusining tashqi muhitga chidamligi turlicha. Virus sovuq ta’siriga chidamli bo‘lib, -190 darajada ham hayot faoliyatini saqlaydi. U issiqqa uncha chidamli emas. Suyuq oziq muhitida +60-70°C da 5-15 minut qaynatganda darhol halok bo‘ladi. Vodorod ionlarining koyatsentratsiyasiga nihoyatda sezgir. Masalan, virus pH 7,5-7,7 bo‘lganda yaxshi rivojlanadi. Ammo pH 6,0 bo‘lganda (kislota muhitida va pH-11,0 ishqor muhitida) ular tezda halok bo‘ladi. Shuning uchun oqsim kasalligi bor joylarda ko‘proq 1% li natriy ishqor eritmasi ishlatiladi. Bu eritma virusga 1-10 minut ichida ta’sir etib, ularni o‘ldiradi. 2% li formalin eritmasi 6 soatda, 3% li soda eritmasi 1 soatda virusni o‘ldiradi.