O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi

Tarmoq ichidagi mutanosibliklar. Tarmoqlararo mutanosiblik va milliy ishlab chiqarish darajasidagi muvozanatlik tarmoqlar ichidagi mutanosiblik orqali ta‘minlanadi. Tarmoqlar ichidagi mutanosiblik alohida olingan tarmoq tarkibidagi soha va ishlab chiqarishlar o‗rtasidagi bog‗liqlikni ifodalaydi. Masalan, sanoatning ishlab chiqarish vositalari va iste‘mol buyumlari ishlab chiqaradigan sohalari, qishloq xo‗jaligining dexqonchilik va chorvachilik sohalari o‗rtasidagi mutanosibliklar va h.k. Shu bilan birga ta‘kidlab o‗tilgan sohalarning ichidagi tarkibiy bo‗linmalar o‗rtasida ham bog‗liqlik bo‗lishi zarur. Masalan, sanoatning qazib olish va qayta ishlash tarmoqlari, chorvachilikning sut va go‗sht ishlab chiqarish sohalari o‗rtasida va boshqalar

Hududiy (territorial) mutanosibliklar. Iqtisodiy rivojlanish mamlakat ayrim hududlari o‗rtasidagi bog‗liqlikni ham taqozo qiladi. Yuzaki qaraganda hududlar o‗rtasidagi mutanosibliklarning mamlakat iqtisodiy rivojidagi roli to‗liq namoyon bo‗lmaydi. Lekin alohida hududiy bo‗linmalar (viloyat, tuman, shahar va boshqa hududiy birliklar)ning bir-biriga iqtisodiy va tashkiliy jihatdan bog‗liqligi, ixtisoslashish, ishlab chiqarish kooperatsiyasi va kommunikatsiya nuqtai-nazaridan qaralsa, bu bog‗liqlikning ahamiyati yaqqol ko‗rinadi.

Davlatlararo mutanosibliklar. Bu mutanosiblikni ikki holat taqozo qiladi. Birinchidan, dunyoning ko‗pchilik mamlakatlari xalqaro mehnat taqsimoti orqali bir-biri bilan bog‗langan, ikkinchidan, shu bog‗liqlik orqali milliy ishlab chiqarishning bir qismi chet elliklar tomonidan xarid qilinadi yoki milliy ishlab chiqaruvchilar o‗z iste‘molining bir qismini chetdan keltirilgan mahsulotlar hisobiga qondiradi. Bu bog‗liqlik qanchalik katta bo‗lsa, sof eksport hajmi orqali makroiqtisodiy muvozanatlikka shunchalik kuchli ta‘sir ko‗rsatadi.

Qarab chiqilgan mutanosibliklarga erishish orqali milliy ishlab chiqarishning muvozanatli rivojini ta‘minlab borishdan quyidagilar ko‗zda tutiladi:

• 
  mamlakatda mavjud bo‗lgan iqtisodiy resurslardan samarali foydalangan holda jamiyatning ehtiyojlarini to‗laroq qondirib borish;
  
• 
  to‗la bandlilikka erishish, ya‘ni mehnat qilishga layoqatli bo‗lgan va ishlashni xohlaganlarni to‗liq va samarali ish bilan ta‘minlash;
  
• 
  narx-navoning nisbiy barqarorligiga erishish va uni inflyatsiya ta‘siridan xoli qilish;
  
• 
  iqtisodiyotning bir maromda o‗sib borishini yetarli darajada investitsiya bilan ta‘minlash va muomaladagi pul massasiga bog‗lab borish;
  
• 
  eksport va importni muvofiqlashtirish asosida tashqi savdo balansining faolligiga erishish.
  

Bu maqsadlar faqatgina ularga intilish bo‗lib, bunga erishish muqarrar ekanligini bildirmaydi. Chunki mutloq muvozanatga erishish mumkin emas, u buzilib va qaytadan tiklanib turishi orqali iqtisodiy o‗sish notekis boradi.