O‘zbeкiston respubliкasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi



Download 13,75 Mb.
Pdf ko'rish
bet174/321
Sana15.01.2022
Hajmi13,75 Mb.
#368231
1   ...   170   171   172   173   174   175   176   177   ...   321
Bog'liq
iqtisodiyot nazariyasi

46,1 

45,2 

8,7 


331 

iste’molchilik  tovarlari  savati  narxlari  indeksi  hisoblanadi.  Uning 

yordamida odatda shahar aholisi sotib oladigan, iste’molchilik tovar 

va xizmatlarning 300 turini o‘z ichiga oluvchi bozor savatining qayd 

qilingan  narxlari  hisoblanadi.  Ammo  narxning  umumiy  darajasini 

hisoblash  uchun  YaIM  narx  indeksidan  foydalaniladi.  YaIM  narx 

indeksi  ancha  keng  tushuncha  bo‘lib,  u  o‘z  ichiga  nafaqat 

iste’molchilik tovarlari, balki investitsion tovarlar, davlat tomonidan 

sotib  olinadigan  hamda  xalqaro  bozorda  ayribosh  qilingan  tovarlar 

va  xizmatlar  narxlarini  ham  oladi.  YaIM  narx  indeksi,  nominal 

YaIM ni real YaIMga aylantirib hisoblash imkoniyatini beradi. 

Nominal  YaIM  shu  mahsulot  ishlab  chiqarilgan  davrda  amal 

qilib turgan narxlarda ifodalangan ishlab chiqarish hajmini bildiradi. 

Agar  biz  YaIM  narx  indeksini  qator  yillar  uchun  hisoblasak, 

olingan  indekslar  bizga  ularni  solishtirib  tahlil  qilish  imkonini 

beradi. 


Joriy  yildagi  nominal  YaIMni  real  YaIMga  aylantirishning 

ancha oddiy usuli nominal YaIMni narx indeksiga bo‘lishdir, ya’ni 

Real YaIM=nominal YaIM/ Ri; 

Narx  indeksini  aniqlash  formulasini  quyidagicha  tasvirlash 

mumkin: 

1

0



0

;

P



P

Pi

P



 

P

i



 ‒ narx indeksi; 

P

1



 ‒ joriy yildagi narx; 

P

0



 ‒ bazis davrdagi narx. 

Joriy  yilda  bazis  yilga  nisbatan  narx  darajasining  o‘sishi 

inflatsiyaning pasayishi esa deflatsiyani ko‘rsatadi. 

Real YaIM ko‘lami va o‘sish sur’ati hamda uning tarkibiy tuzil-

masi  jamiyat  a’zolarining  iqtisodiy  farovonligi  va  turmush 

darajasini  belgilab  beradi.  YaMM  (YaIM)  hajmi  kamayishi  va 

o‘sish  sur’atining  pasayishi  ishsizlikning  ortishi  aholi  turmush 

darajasining pasayishi va boshqa beqarorliklarga olib keladi. 

Ayni vaqtda, YaIM mutlaq miqdori va o‘sish sur’atiga asoslanib 

mamlakat aholisi hayot sifati va farovonlik darajasi to‘g‘risida aniq 

xulosa  chiqarish  mumkin  emas.  Hayot  sifatining  shunday  ko‘rsat-

kichlari ham borki, ularni faqat YaIM orqali aniqlash mumkin emas. 

Masalan, pirovard mahsulot sifati, mahsulot tarkibi va taqsimlanishi, 



332 

tovarlar  ishlab  chiqarish  samaradorligi,  nobozor  bitimlar  hajmi, 

bo‘sh  vaqtining  mavjudligi  atrof-muhit  holati,  urbanizatsiya  sifati, 

yashirish  iqtisodiyot  ko‘lami  va  boshqa  shu  kabi  ko‘rsatkichlar 

YaIMda  o‘z  ifodasini  topmaydi.  Bu  barcha  holatlar  “sof  iqtisodiy 

farovonlik”  deb  nomlangan  maxsus  ko‘rsatkichdan  foydalanishi 

zarurligini  anglatadi.  Mazkur  shartli  ko‘rsatkich  yuqorida  qayd 

qilingan  omillar  ta’sirini  qo‘shish  (agar  hayot  sifati  ortsa)  yoki 

ayirish  (agar  turmush  sifati  pasaysa)  yo‘li  bilan  YaIM  miqdorini 

korrektirovka qilish orqali aniqlanadi.  

 


Download 13,75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   170   171   172   173   174   175   176   177   ...   321




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish