O‘zbeкiston respubliкasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi

2. Nominal va real yalpi ichki mahsulot ko‘rsatkichlari 

 

YaIM  yordamida  milliy  iqtisodiyotda  tovar  va  xizmatlar  ishlab 

chiqarish yillik hajmi qiymat o‘lchovida hisobga olinadi. 

---

330 

YaIM  yil  davomida  ishlab  chiqarilgan  barcha pirovard  tovarlar 

va  xizmatlarning  bozor  narxidagi  summasi  bo‘lganligi  uchun 

tovarlarning  nafliligi  ko‘paymagan  holda  narxlar  oshishi  evaziga 

uning  qiymati  ortib  ketishi  mumkin.  Shuning  uchun  yalpi  ichki 

mahsulot  hajmiga  baho  berishda  nominal  va  real  ko‘rsatkichlar 

hisobga  olinadi.  Uning  joriy  bozor  narxlarida  hisoblangan  hajmi 

nominal,  o‘zgarmas  narxlarda  hisoblangani  esa  real  mahsulot  deb 

yuritiladi.  Har  xil  yillarda  ishlab  chiqarilgan  YaIM  qiymatini  faqat 

narx  o‘zgarmagan  taqdirda  o‘zaro  taqqoslash  mumkin  bo‘ladi. 

Bundan  tashqari  narx  darajasi  bizga  iqtisodiyotda  inflatsiya  (narx 

darajasining  o‘sishi)  yoki  deflatsiya  (narx  darajasining  kamayishi) 

o‘rin  tutganligini  va  uning  miqyosi  qandayligini  bilish  imkonini 

beradi. 

O‘zbekistonda  yalpi  ichki  mahsulotni  ishlab  chiqarish  tarkibi 

(2016y. 100,0 foizda) 

 

1

7.3

-

jad

val 

 

 

N

arx 

indeksi  joriy  yildagi  ma’lum  guruh  tovarlar  va  xizmatlar  to‘plami 

narxlari  summasini,  ularning  bazis  davrdagi  narxlar  summasiga 

taqqoslash  orqali  hisoblanadi.  Taqqoslashning  boshlang‘ich  davri 

"bazis yil" deyiladi. Agar aytilganlarni formula shakliga keltirsak, u 

quyidagi ko‘rinishni oladi: 

 

Narx indeksi=

*100

joriy yildagi

tovarlarning narxi

bazis yildagi

tovarlarning narxi

 

 

Amaliyotda  qator  har  xil  tovar  va  xizmatlar  to‘plami  yoki 

iste’mol savatining narx indeksi hisoblanadi. G‘arb mamlakatlari va 

xususan  AQSHda  bu  indekslar  ichida  eng  keng  qo‘llaniladigani 

46,1 

45,2 

8,7 

2016 

Товарлар ишлаб чиқариш 

Хизматлар курсатиш 

Маҳсулотларга соф солиқлар 

Xizmatlar ko‘rsatish 

Tovarlar ishlab chiqarish 

Mahsulotlarga sof soliqlar