O‘zbeкiston respubliкasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi


 Valuta kursi va uning o‘zgarishiga ta’sir qiluvchi omillar



Download 13,75 Mb.
Pdf ko'rish
bet300/321
Sana15.01.2022
Hajmi13,75 Mb.
#368231
1   ...   296   297   298   299   300   301   302   303   ...   321
Bog'liq
iqtisodiyot nazariyasi

4. Valuta kursi va uning o‘zgarishiga ta’sir qiluvchi omillar 

 

Har  qanday  valuta  tizimining  eng  muhim  tarkibiy  qismlaridan 



biri valuta kursi hisoblanadi. Valuta kursi bir mamlakat valutasining 

boshqa  mamlakat  valutasidagi  ifodalanishini  ko‘rsatadi.  Uning 

nominal va real kursi farqlanadi. 

 

 



 

 

 



 

 

 



Valutaning nominal 

(ayriboshlash) kursi 

 

Ikki davlat valyutasining nisbiy narxi, ya’ni bir valutaning boshqa 



birligidagi bahosi. 

 

Valutalar ayriboshlash kursi ularga bo‘lgan talab va taklifning erkin 



tebraniish natijasida o‘rnatiladi. 

 



634 

 

 



30.1-chizma. Valutalar ayriboshlash. 

Funt  sterling  taklifi  250  milliarddan  300  milliardgacha 

ko‘paysa,  ayriboshlash  kursi  1  funt  sterlingga  1,18  dollardan  1,0 

dollargacha pasayadi. Buning oqibatida: 

 amerikaliklar uchun Angliya tovarlari nisbatan arzonlashadi; 

Angliya eksportining ko‘payishi funt sterlingga talabni oshiradi. 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

Masalan, agar tovar va xizmatlarning ma’lum bir to‘plamini o‘z 



ichiga olgan iste’mol savatining narxi AQSHda 1000 doll., Germa-

niyada 3000 markani tashkil  qilsa, narx indeksi 1, real  valuta kursi 

uchga teng bo‘ladi: 

 

Real valuta kursi 



yoki xarid 

quvvati pariteti 

 

Bu ikki mamlakatda ishlab chiqarilgan tovarlarning  



nisbiy narxi. 

 

j



d

N

R

P

P

E

E

 



 

Bu yerda: 

E



– real valuta kursi; 



E

– nominal valuta kursi; 



P

– milliy valutalardagi ichki narxlar darajasi (indeksi); 



P

– chet valutalaridagi chet eldagi narxlar darajasi (indeksi). 



 


635 

 

3



0

.

1



3000

3000


0

.

1



1000

1000


)

(

3







N

R

E

E

 

 



Narx darajasi AQSHda 50%ga 

o‘sadi,  Germaniyada  o‘zgarmay 

qoladi,  deb  faraz  qilinsa,  xuddi 

o‘sha  iste’mol  savati  AQSHda 

1500  doll.,  Germaniyada  oldingidek  3000  markani  tashkil  qiladi 

hamda real valuta kursi 4,5ga teng bo‘ladi. 

Valuta  kurslariga  bevosita  ta’sir  ko‘rsatuvchi  omillar  ichidan 

quyidagilarni ajratib ko‘rsatish mumkin: 

‒ milliy daromad va ishlab chiqarish xarajatlari darajasi; 

‒ milliy iste’molchilarning real xarid qilish layoqati va mamla-

katdagi inflatsiya darajasi; 

‒ valutalarga talab va taklifga ta’sir ko‘rsatuvchi to‘lov balansi 

holati; 

‒ mamlakatdagi foiz stavkasi darajasi; 

‒ valutaga jahon bozoridagi ishonch va h. k. 

  Valuta  kurslarining  tebranishini  tushuntirishga,  xarid  qilish 

layoqatining paritet (turli mamlakatlar pul birliklari qiymatining bir-

biriga  nisbati)  nazariyasi  yordam  beradi.  Bu  nazariyaga  ko‘ra, 

kurslar  nisbatlarini  aniqlash  uchun,  ikki  mamlakat  iste’molchilik 

tovarlari «savati» narxlarini taqqoslash talab qilinadi. Masalan, agar 

O‘zbekistonda bunday «savat», aytaylik 2500 ming so‘m, AQSHda 

esa 1000 dol. tursa, 2500 mingni mingga bo‘lib, 1 dol. ning narxini 

hosil  qilamiz,  bu  2500  so‘mga  teng.  Agar  O‘zbekistonda 

muomaladagi  pul  massasining  ko‘payishi  oqibatida,  tovarlar  narxi 

ikki  marta  oshsa,  barcha  sharoitlar  teng  bo‘lganda  dollarning 

so‘mga ayriboshlash kursi ikki marta oshadi. Valuta kursi tebranishi 

valuta bozorida juda ko‘p omillar ta’sirida shakllanadi. Bu omillarni 

shartli  ravishda  3  guruhga  bo‘lish  mumkin:  uzoq,  qisqa,  o‘rta 

muddatli. 

a)  uzoq  muddatli  omillar:  mamlakat  iqtisodiyotining  umumiy 

holati,  mehnat  unumdorligi  darajasi,  YaMM  o‘sish  sur’ati,  pul 

tizimi;  




636 

b) o‘rta muddatli omillar: to‘lov balansi holati, budjet taqchilligi 

darajasi,  kapital  qo‘yilmalar  holati,  inflatsiya  sur’ati,  pul-kredit 

emissiyasi,  real  foiz  stavkalari,  valutaga  bo‘lgan  ishonch,  davlat 

iqtisodiyotini tartibga solish siyosati va boshqa shu kabilar. 

 d) qisqa muddatli omillarga bozorda kutilayotgan o‘zgarishlar, 

milliy  va  xalqaro  miqyosda  iste’molchilarning  didi  va  daromad-

larining  o‘zgarishi,  yirik  banklar,  valuta  dilerlarining  ijtimoiy  fikri 

va boshqa shu kabilar kiradi. 

Valuta  kursining  har  qanday  tebranishi  ikki  xil  oqibatga  olib 

keladi:  Eksportni  yoki  importni  afzal  qilib  qo‘yadi.  Bunda  eksport 

foyda  yoki  zarar  keltirishi,  import  tovarlari  qimmatlashishi  yoki 

arzonlashishi  mumkin.  Eksport-import  ko‘lamiga  qarab  mamlakat 

iqtisodiyotining valuta kursiga bog‘lanishi kuchayadi.  




Download 13,75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   296   297   298   299   300   301   302   303   ...   321




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish