O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta mahsus talim vazirligi

intensive 
foydalanish koeffitsienti, ulardan quvvat bo‘yicha foydalanish darajasi; 

asosiy ishlab chiqarish fondlaridan 
integral 
foydalanish koeffitsienti, barcha 
ekstensiv va intensive omillardan birgalikda foydalanish. 
Ekstensiv koeffitsient
– dastgohlarning bir davr ichida (oy, yil) haqiqiy 
ishlagan vaqtini rejalashtirilgan vaqtga nisbati bilan aniqlanadi. 
rej
haq
eks
t
t
K

, 
buyerda 
t
haq
- haqiqiyfoydalanilganvaqt; soat 
t
rej
- rejagaasosanfoydalanishmuddati; soat 
Asbob-uskunalarning ekstensiv ko‘rsatkichini yaxshilash uchun ularning 
smenali koeffitsientini oshirish, smenalar orasida bekor turib qolishlarga barham 
berish, dastgohlarni ta’mirlash vaqtini qisqartirish, mehnat intizomini 
mustahkamlash va boshqa tadbirlarni amalga oshirish zarur. 
Uskunаlаrning 
smеnаlik kоeffitsiеnti
– sutkа dаvоmidа mаshinа-
smеnаlаrning o‘rnаtilgаn uskunаlаr umumiy sоni yoki ishchi o‘rinlаrigа nisbаtidir.U 
quyidаgichа аniqlаnаdi: 
s
u
sm
A
MS
K
.

, 
bu yerda 
MS – sutka davomida haqiqiy ishlagan mashina-smenalar yig’indisi; 

---

63 
A 
u.s 
– o‘rnatilgan asbob-uskunalarning umumiy soni. 
Uskunalarning smenalilik koeffitsientini aniqlashning yana bir yo‘li bo‘lib, 
unga ko‘ra korxonalarning bir emas, ikki yoki uch smenada ishlashi va bunda 
uskunalarning barchasidan ham to‘liq foydalanilmasligi ko‘zda tutiladi. Masalan: 
sexda 
300 
donauskunao‘rnatilganbo‘lib, 
birinchismenada 
270 
tasi, 
ikkinchismenadaesa 220 tasiishlagan. Uskunalarningsmenalikoeffitsienti 1,63 
(270+220) /(300) nitashkilqiladi.