O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta mahsus talim vazirligi

 
6.2.Mehnat resurslarini tarkibi va tuzilishi 
Barcha sanoat, shu jumladan energetika korxonalarining shaxsiy tarkibi, 
asosan, etkazib berish va texnik xizmat ko'rsatish sohalarida ishlaydigan, 
shuningdek uy-joy, kommunal, tibbiy, oziq-ovqat, yong'in xizmati, oshxonalarda 
ishlaydigan sanoat ishlab chiqarishiga (PPP) bo'linadi. harbiylashtirilgan xavfsizlik 
va korxonaning boshqa yordamchi bo'linmalari. 

---

77 
Sanoat ishlab chiqarish personali operatsion, ta'mirlash va ma'muriy-
bosqaruvga bo'linadi. 
Energetikada - elektr stantsiyalarida, tarmoqlarda va energiya birlashmasining 
boshqa korxonalarida ishlash uchun turli kasb va mutaxassisliklarning keng doirasi 
talab etiladi. 
Sanoat ishlab chiqarishi personali quyidagi toifalarga bo'linadi. 

ishlab chiqarishda asosiy, yordamchi va xizmat ko'rsatuvchi ishlab chiqarish 
jarayonlariga bevosita xizmat ko'rsatadigan ishchilar; 

asosan yordamchi va ma'muriy funktsiyalarni bajaradigan xizmatchilar; 

yuqori yoki o'rta maxsus ma'lumotga ega bo'lgan butun energiya 
korxonasining ishlab chiqarish va xo'jalik faoliyatini texnik, iqtisodiy va tashkiliy 
boshqarishni amalga oshiradigan muhandis-texnik xodimlar; 

oddiy yordamchi ishlarni bajaradigan, odatda kasbiy malaka talab 
qilmaydigan kichik xizmatchilar - tozalash, xavfsizlik va hk.; 

turli mutaxassislik va kasblarning talabalari, shu qatorda vaqtincha 
innovatsiyalarni o'rganish uchun yuborilgan tinglovchilar va boshqalar. 
Mutaxassisliklar uchun razryadlar (toifalar) belgilanadi, masalan, 3-toifali 
mexanik, 5-toifali elektrik. Tarif-malaka ma'lumotnomasiga ko'ra, oltita razryad 
mavjud - 1 dan 6 gacha.
Muhandis-texnik xodimlarga kategoriyalar tayinlanadi: 
1-darajali muhandis, 3-toifali muhandis-iqtisodchi, 2-toifali muhandis-
sozlovchi va boshqalar. Bu erda malaka teskari tartibda baholanadi - eng yuqori toifa 
odatda 1-chi, kattaroq raqamlar pastr malaka. 
Kamdan kam hollarda, 1-dan yuqori - "nol" toifasi mavjud. 
Energetika korxonalarida va umuman energetika sohasida energiya ishlab 
chiqarish jarayonlarining uzluksizligi tufayli ish kun bo'yi davom etadi, shuning 
uchun ishlaydigan xodimlarning asosiy qismini navbatchilar tashkil qiladi. 
Energiyani uzluksiz etkazib berish uchun (energetika korxonalarining 
maqsadli funktsiyasi) energiya uskunalarini doimiy ravishda ta’mirlashga bo'lgan 
ehtiyojni keltirib chiqaradi, shuning uchun energiya korxonalari (elektr stantsiyalari 

---

78 
yoki energiya tizimlari) juda ko'p miqdordagi ta'mirlanuvchilarni o'z ichiga oladi, 
ularning soni ba'zan energetika xodimlari umumiy hajmning 70 foizini tashkil qiladi.
Murakkab energiya uskunalari energetiklardan ixtisosligidan tashqari yuqori 
malaka, bilm, murakkab bo'lgan elektr stantsiyalari bilan ishlashda texnik xizmat 
ko'rsatish va xavfsizlik qoidalarini (MOT va xavfsizlik) talab qiladi. 
Korxona xodimlarining ro‘yxat bo‘yicha tarkibi quyidagilarni o‘z ichiga oladi: 

sanoat ishlab chiqarish personali (SIChP) - asosiy va yordamchi sexlar, zavod 
boshqaruvi, laboratoriya, ilmiy-tadqiqot va tajriba-loyihalashtirish bo‘limlari, 
hisoblash markazi xodimlari; 

noishlab chiqarish personali - uy-joy, kommunal va yordamchi xo‘jaliklarda, 
sog’liqni saqlash, profilaktika va ta’lim muassasalarida faoliyat yurituvchi xodimlar; 

rahbarlar - direktor, direktor o‘rinbosarlari, bosh mutaxassislar, bo‘lim 
boshliqlari, ya’ni muhandis-texnik personal (MTP); 

xizmatchilar - hujjatlarni tayyorlash, hisob-kitob va nazorat qilish, xo‘jalik 
xizmati xodimlari (agentlar, g’aznachilar, ish yurituvchilar, kotiblar, statistlar va 
h.k.). 
Korxona SIChPning asosiy va ko‘p sonli qismini ishchilar tashkil qilib, ular 
mahsulot ishlab chiqarish, ta’mirlash va uskunalarga xizmat ko‘rsatishda 
qatnashadilar, mehnat predmetlarini tashish va mahsulot tayyorlashni amalga 
oshiradilar, qurish-ta’mirlash ishlarini bajaradilar. 
Kadrlarning korxonada harakatlanishini tavsiflash uchun quyidagi