O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi urgаnch dаvlаt univеrsitеti

6.5.O‘zbekistonning YUNESKO ro‘yxatidagi tarixiy shaharlari
6.1-jadval
O‘zbekistonning YUNESKO ro‘yxatidagi tarixiy shaharlari

№	Sur’atlar	Obyektlar nomi	Joylashgan joyi	Ro‘yhatga olingan vaqti	Raqami	Mezonlari
1		Ichan-qal’a	Xiva shahri	1990	543	III, IV, V
2		Buxoro	Buxoro	1993	602	II, IV, VI
3		Shaxrisabz	Shahrisabz	2000	885	III, IV
4		Samarqand	Samarqand	2001	603	I, II, IV

Xiva shahri ko‘plab arxitektura yodgorliklari joylashgan Ichan qal’ada qadimiy sharq ruhini saqlab qolgan shahardir. Xivaning arxitektura yodgorliklari asosan madrasa, masjid va minoralar, Pahlavon Mahmud maqbarasi (1835-yil), Muhammad Aminxon madrasasi (1850–1855-yillar), Ko‘na Ark, Tosh Hovli, Olloqulixon karvonsaroyi (1855-yil) kabilardan iborat. Rangli bezaklar berilgan Kalta Minor (1835-yil) va 218 ta naqshli ustunga ega bo‘lgan Juma masjidlarni alohida ta’kidlab o‘tish mumkin. 2,5 kilometr uzunlikdagi devorga ega bo‘lgan Ichan-qal’a Otadarvoza, Shimoliy, Sharqiy, Janubiy, Buxoro va Toshdarvozalariga ega. Unda 40 dan ko‘proq quduqlar mavjud.

«Buxoro» so‘zi sanskrit tilida «Ibodatxona», sug‘d tilida «Tangri jamoli» ma’nolarni anglatadi. Buxoro «Buyuk Ipak Yo‘li»ning yirik tijorat markazi bo‘lib hisoblangan. Buxoro O‘rta asrlarga mansub 140 dan ortiq arxitektura yodgorliklariga ega bo‘lgan «muzey-shahardir». Poyi Kalon, Qo‘shmadrasa, Minorai Kalon, Ismoil Somoniy maqbarasi kabi ko‘plab yodgorliklar bundan ming yillar oldin qurilgan bo‘lib, hozirgi kunda ham mehmonlarni o‘ziga jalb etmoqda. Buxoroning mashhurligini al-Buxoriy, Narshaxiy, Rudakiy, Daqiqiy, Abu Ali ibn Sino va Bahouddin Naqshband kabi siymolar yanada sharaflashgan.
Labi Hovuz (XVI–XVII asrlar), Xo‘ja Nasriddin haykali, Nodir Devonbegi madrasasi, Devonbegi xonaqosi, vaqtida Markaziy Osiyodagi yetakchi bo‘lgan Ko‘kaldosh madrasasi (Abdullaxon tomonidan bunyod etilgan) shaharning o‘ziga xos diqqatga sazovor joylari hisoblanadi. Ismoil Somoniy maqbarasi shahardagi Yaxshi saqlanib qolgan eng qadimiy bino bo‘lib, nafis arxitekturaga ega. Poyi Kalon ansambli (XII-IV asrlar) shaharning markazidan o‘rin olgan. Shu yerdan piyoda Ark binosiga, Chorminorga o‘tish mumkin. Shahar atrofidagi Varaxsha xarobalaridan janglar va ov marosimlarini aks ettiruvchi ko‘plab rangli lavhalar, qimmatli buyumlar topilgan va muzeylarga topshirilgan. Buxoro qorako‘li xalqaro bozorda e’tirof etilgan. Bundan tashqari Buxoro zardo‘zlik san’atining Vatani ham hisoblanadi.