|
Oziq-ovqatning ijtimoiy imkoniyati - madaniyat yoki dinidan qat'iy nazar, butun aholi adolatli ravishda oziq-ovqat bilan ta'minlanishi.
Oziq-ovqatning iqtisodiy imkoniyati – bu barcha ijtimoiy qatlamlari yetarli miqdorda oziq-ovqat mahsulotlarini xarid qilishga qurbi yetishi.
Oziq-ovqatning moddiy ta'minoti – bu oziq-ovqat mahsulotlari iste'molchilar talab qilgan miqdor va tanlovda bozorda mavjudligi hamda aholini oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta'minlash uchun infratuzilma bo‘lishi.
O‘zbekiston Respublikasida oziq-ovqat ta'minoti va iste'moli
O‘zbekistonda aholining oziq-ovqat hamda qishloq xo‘jaligi mahsulotlariga bo‘lgan extiyojlarni to‘la qondirish, oziq-ovqat bozoridagi barqarorlikni ta'minlash yo‘lida faoliyat yuritadigan muhim tarmoq – agrar sohasida islohotlarni yanada chuqurlashtirish masalasiga katta e'tibor qaratilmoqda.
Oziq-ovqat xavfsizligi mamlakat aholisining asosiy oziq-ovqat mahsulotlari bilan yetarli darajada ichki imkoniyatlardan foydalangan holda ta'minlanishini, importga bog‘liqlikni minimum darajasiga erishishni ifodalaydi.O‘zbekiston mustaqillikka erishganidan so‘ng oziq-ovqat xavfsizligini ta'minlash uchun ikki yo‘nalishda chora-tadbirlar amalga oshirildi:
qishloq aholisi tomorqa maydonlarini kengaytirish va yangilarini ajratib berish;
qishloq xo‘jaligi ekinlari tarkibini qayta ko‘rib chiqish.
Davlatning oziq-ovqatga oid siyosati kartoshka, meva-sabzavot mahsulotlari bilan ham o‘z-o‘zini ta'minlashni ko‘zda tutadi. Aholiga yetarli darajada chorvachilik mahsulotlari va o‘simlik yog‘i yetkazib berish, qishloq xo‘jalik mahsulotlarini qayta ishlash va saqlash uchun zarur bo‘lgan bazani barpo etish, shuningdek, oziq-ovqat mahsulotlari asosiy turlarining yetarli zaxirasini shakllantirish, ularning chakana baholari barqarorligini ta'minlashga erishish, chetdan keltirilayotgan mahsulotlar hajmlarini qisqartirib borish kabilar ham oziq-ovqat xavfsizligini ta'minlashning muhim yo‘nalishlari hisoblanadi.
Oziq-ovqat mahsulotlarining 90 foiziga yaqini agrar soha doirasida tayyorlanadi. Bunda paxta xom-ashyosining yalpi ichki mahsulot tarkibidagi salmog‘i 1990 yildagi 15,9 foizdan, 2014 yilga kelib 1,8 foizga kamayishi yuz bergan bir paytda, donning ulushi esa mos ravishda 1,4 foizdan 2,0 foizga, sabzavotlar - 1,3 foizdan 2,3 foizga, mevalar - 0,7 foizdan 1,1 foizga ortishi ham oziq-ovqat mahsulotlarini ko‘paytirish yo‘nalishidagi say-harakatlarimiz va qishloq xo‘jaligi tarmog‘ining ahamiyatini o‘zida yaqqol aks ettiradi.
Mustaqillik yillarida Respublika agrar tarmog‘ida qonunchilikni takomillashtirish, shuningdek, qishloq xo‘jaligini rivojlantirish borasidagi qator Davlat dasturlari, qonsepsiya va chora-tadbirlar majmuining hayotga tadbiq etish natijasida qishloq xo‘jaligi mahsulotlari hajmining barqaror o‘sib borishi ta'minlanmoqda.
Oziq-ovqat xavfsizligining makroiqtisodiy, siyosiy, qishloq xo‘jaligi, ijtimoiy-farovonlik jihatlari farqlanadi.
Ko‘plab mamlakatlar tajribasi shuni ko‘rsatmoqdaki, kambag‘allikni qisqartirishning asosiy oziq-ovqat xavfsizligi sharti va omili bu adolatlilikka asoslangan iqtisodiy o‘sishdir. U turmush darajasini oshiradi hamda oziq-ovqat mahsulotlarining iste'mol qilinishini yaxshilaydi. Erkinlashtirish va xalqaro savdo hajmlarini oshirish oziq-ovqat mahsulotlarining xilma-xilligini hamda iqtisodiy ta'minotini yaxshilaydi. Oziq-ovqat mahsulotlarining erkin xalqaro savdosi qishloq xo‘jaligidagi nomutanosibliklarni bartaraf etadi va ishlab chiqarishni maqbullashtirishga ko‘maklashadi. Oziq-ovqat mahsulotlarining importi ichki bozorda oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta'minlanganlik darajasini oshirish, narxlarni pasaytirish va mahalliy ishlab chiqaruvchilar uchun raqobat muhitini yaratish imkonini beradi va buning natijasida ularni samaradorlikni oshirishga majbur qiladi. Oziq-ovqat mahsulotlari eksporti mahalliy ishlab chiqaruvchilarga tashqi bozorlarda raqobatlashish imkonini beradi hamda shu bilan birga sarf-harajatlarni kamaytirish va yanada samarali ishlashga majbur qiladi. Xalqaro savdo iqtisodiy o‘sishga turtki beradi va turmush darajasini oshirishga xizmat qiladi, bu esa oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta'minlanganlik, oziq-ovqat mahsulotlarining iqtisodiy ommabopligi va iste'mol qilinishini oshiradi.
Qishloq xo‘jaligida ishlab chiqarishni diversifikatsiyalash oziq-ovqat mahsulotlari yetkazilishida ichki bozorni zarur mahsulotlar bilan to‘ldirish va tashqi bozorlarda raqobatbardoshlik salohiyatini ro‘yobga chiqarish imkonini beradi va o‘z navbatida aholining ovqatlanish ratsionida xilma-xillikni ta'minlaydi.
Oziq-ovqat mahsulotlari bilan uzluksiz ta'minlash har qanday davlat turli favqulodda vaziyatlarda oziq-ovqat mahsulotlarining yetarlicha bo‘lmagan hajmini qoplashi uchun oziq-ovqat mahsulotlari zahirasiga ega bo‘lishi kerakligini anglatadi. Oziq-ovqat mahsulotlari zahirasini yaratish ayniqsa hosil nobud bo‘lishi tavakkalchiligi yuqori bo‘lgan va bevosita dengizga chiqish imkoniyati bo‘lmagan mamlakatlar uchun zarur. Maqsadli yo‘nalishiga ko‘ra oziq-ovqat mahsulotlari zahirasi bozor bufer zahira yoki favqulodda zahira shaklida to‘planishi mumkin. Bozor bufer zahira ta'minot bozorida kutilmaganda ro‘y bergan taqchillikni bartaraf etish va oddiy vaziyatda oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta'minlangan aholi guruhlari o‘rtasida oziq-ovqat xavfsizligining qisqa muddat davomida mavjud bo‘lmasligini yumshatish uchun mo‘ljallangan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
