O`zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o`rtа mахsus tа’lim vаzirligi tоshkеnt mоliya instituti

«Super» mahsulotlar olish maqsadida qayta ishlashga bo’linadigan xarajatlar
Daromad
A super	200 000 sh.b.	300 000 sh.b.
V super	80 000	100 000
D super	90 000	120 000

«Sanshayn Oyl»da A, V va D mahsulotlarni ajralish nuqtasida sotish imkoniyati bor edi. Bu imkoniyatdan foydalanish dekabrda savdodan quyidagicha daromad keltirar edi:

A Mahsulot	50,000 sh.b.
V Mahsulot	30,000
D Mahsulot	70,000

Talab qilinadi: 1. 100 000 sh.b. miqdoridagi kompleks xarajatlarni taqsimlash uchun qo’yidagi usullardan foydalanib dekabr oyda sotilgan har bir mahsulot bo’yicha yalpi mahsulotning solishtirma foizini hisoblang:
a. Ajralish nuqtasida sotish qiymati usulida;
b. Natural ko’rsatkichlari usulida;
c. Sof sotish qiymati usulida.
2. «Sanshayn Oyl» A, V yoki D mahsulotlarni qayta ishlashni davom ettirish to’g’risida boshqa qaror qabul qilib, operatsiya foydasini ko’paytira olarmidi? Siz tavsiya qilgan o’zgarishlarning operatsiya foydasiga ta’sirini ko’rsating.
9-4. «Garrison» korporatsiyasi uch xil mahsulot ishlab chiqaradi: Alfa, Beta va Gamma. Alfa va Gamma kompleks mahsulot, Beta esa Alfaga qo’shimcha mahsulot. Kompleks xarajatlar qo’shimcha mahsulotga taqsimlanmaydi. Yil davomida ishlab chiqarish jarayonlari quyidagicha:
1. 1- tsexda 110 000 kg asosiy material qayta ishlanadi va qayta ishlashga umumiy xarajatlar 120 000 sh.b.ni tashkil qiladi. Qayta ishlangandan so’ng 1- tsexdan 60 % birlik 2- tsexga o’tkaziladi, 40 % birlik (endi bu Gamma) 3- tsexga o’tadi.
2. 2- tsexda material yana qayta ishlanadi va qo’shimcha 38 000 sh.b. xarajat qilinadi. So’ngra bu birliklarning 70 % (endi bu Alfa) 4- tsexga o’tkaziladi, va 30 % qo’shimcha Beta mahsulotga aylanadi va har kilogrammi 1.20 sh.b. bo’yicha sotiladi. Betani sotishga taqsimlanadigan xarajatlar 8 100 sh.b.ni tashkil qiladi.
3. 4- tsexda Alfaga ishlov beriladi va qo’shimcha 23 660 sh.b. xarajat qilinadi. Shu ishlovdan so’ng Alfa xar kilogrammini 5.00 sh.b. bilan sotishga tayyor bo’ladi.
4. 3- tsexda Gammaga ishlov beriladi va bunga 165 000 sh.b. xarajat qilinadi. Bu tsexda Gamma me’yoriy kamayadi, kamayish chiqariladigan sifatli Gamma mahsulotning 10 % ni tashkil qiladi. Sifatli Gamma mahsulot so’ngra har kilogrammi 12.00 sh.b. dan sotiladi.
Talab qilinadi: 1. Kutilayotgan sof sotish qiymati usulidan foydalanib, kompleks xarajatlarni Alfa va Gamma o’rtasida taqsimlash jadvalini tayyorlang. Betaning kutilayotgan sof sotish qiymati birinchi tsexning 120 000 sh.b.ni tashkil qiluvchi kompleks xarajatlari kamaytiriladigan miqdor bo’ladi.
2. 1 – topshiriqqa javobingiz qanday bo’lishidan qat’iy nazar, 102 000 sh.b. umumiy kompleks xarajatlar tegishli ravishda Alfaga taqsimlangan deb tasavvur qiling. Yana sotishga tayyorlab qo’yilgan 48 000 kilogramm Alfa va 20 000 kilogramm Beta mavjudligini tasavvur qiling. Quyidagi faktlarga asoslanib, Alfadan olinadigan yalpi foydaga qadar moliya-xo’jalik faoliyatining natijalari to’g’risida hisobot tayyorlang:
a. Yil davomida sotilgan Alfa sotishga tayyorlab qo’yilgan kilogrammlar miqdorining 80 % ini tashkil qildi. Davr boshida qoldiq yo’q edi.
b. Sotishga tayyorlab qo’yilgan Betaning kutilayotgan sof sotish qiymati Alfani ishlab chiqarish xarajatlaridan chiqarib tashlanishi lozim. Davr oxirida Alfa zahiralarining qiymati ishlab chiqarishga sof xarajatlarga asoslanishi kerak.
c. Xarajatlar va sotish bahosi to’g’risidagi barcha ma’lumotlar yuqoridagi A – D punktlarida berilgan.
9-5. Quyidagi stsenariyni ko’rib chiqing. Qassob har kuni vazni 200 kilogrammlik cho’chqani 300 sh.b.ga sotib oladi. Cho’chqani so’yib quyidagi mahsulotlarni olish mumkin: