O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

12-rasm. 
O‘rta miyadagi qoramtir moddadan tashkil topgan nerv markazi ovqatni chaynash, yutish va 
qo‘l barmoqlarining nozik harakatlarini boshqaradi. Undagi qizil tana deb nomlangan nerv markazi 
tana muskullarining tarangligini ta’minlaydi. 
Oraliq miya - o‘rta miyaning yuqori qismida joylashgan bo‘lib, bosh miya yarimsharlari 
bilan qoplanib turadi. Oraliq miyaning tarkibiy qismlariga ko‘rish do‘mboqlari (talamus) va 
do‘mboq osti soha (gipotalamus) kiradi. Talamus - po‘stloq osti sezish markazidir. Gipotalamus - 
vegetativ nerv tizimining markazidir. 
Miyacha - bosh miya yarimsharlari ensa bo‘lagining ostida joylashgan. Massasi 150 gramm. 
Uning ikkita yarim sharlari va ular o‘rtasida chuvalchangsimon qismi bor. Miyachaning tashqi 
qavati kulrang rangdagi nerv hujayralari modda bilan qoplangan bo‘lib, u kichik egat va pushtalarga 
bo‘lingan. Miyacha odam tanasidagi barcha muskullarning tarangligini va harakatlarining tartibli 
bajarilishini va muvozanatda bo‘lishini ta’minlaydi. Agar miyacha shikastlansa yoki kasallansa tana 
muskullari bo‘shashadi va odam tik turish, yurish, sakrash, yugurish kabi harakatlarni bajarishi 
qiyinlashib, mast odamga o‘xshab gandiraklab harakat qiladi. 
Bosh miya - o‘ng va chap katta yarimsharlardan iborat bo‘lib, ular qadoqsimon tana 
yordamida bir-biri bilan tutashib turadi. Bosh miya yarimsharlari ikki qavatdan iborat: 
- bosh miya yarimsharlari po‘stloq qavatining qalinligi 25-30 mm bo‘lib, pushta va 
egatchalardan iborat. Uning sathi 1468-1670 smІ ni tashkil etib, unda 14-16 mlrd atrofida nerv 
hujayralari joylashgan. 
Bosh miya yarimsharlari po‘stloq qismi odam oliy nerv faoliyatining fiziologik asosi 
hisoblanadi. Odamning fikrlashi, ongi, o‘zlashtirish, xotirasi, boshqalar bilan muomalasi, 
madaniyati, bilim olishi, hunar o‘rganishi, murakkab harakatlarni bajarish qobiliyati kabilar bosh 
miya po‘stlog‘ining faoliyatidir (aniqrog‘i po‘stloq qavatda joylashgan nerv hujayralarining 
faoliyatidir). 
Miya po‘stlog‘ining turli qismlarida har xil funksiyalarni boshqaruvchi nerv hujayralari 
to‘plami 
oliy nerv markazlari
deyiladi. Jumladan, bosh miya po‘stlog‘ining ensa qismida-ko‘rish, 
chakka qismida-eshitish, peshona qismining ostki, ichkari sohasida-hid bilish, tepa qismidagi 
oldingi markaziy pushtasida - harakat, orqa markaziy pushtasida-teridagi sezish markazlari 
joylashgan. 

---

151