O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

 
 
 
 
Reja. 
1.Kasbiy va individual izlanishda o’zlikni anglash. 
2.Kasbiy anglanganlik belgilashda o’qituvchining strategiyalari. 
3.Kasbiy o’zlikni anglashdagi ziddiyatlar. 
Shaxs kasbiy shaqllanishining sermahsulligi va anglay olishining muhim omili uning kasbiy 
mehnatda ma’no topishidadir, o’z kasbiy hayotini loyixalashtirish, ma’suliyat bilan kasb 
mutaxassislik va ish-joyini tanlash borasida qaror qabul qilishdadir. Albatta, bu muhim kasbiy 
muammolar shaxs oldida butun xayoti davomida paydo bo’laveradi. Shaxs esa doimo o’zgarib 
rivojlanib turadi. Demak, uning rivojlanishini turli bosqichlarida kasbiy anglash muammolari 
turlicha xal etiladi. Kasblar olamida o’z o’rnini to’g’ri tanlash, o’z ijtimoiy kasbiy rolini kasbiy 
mexnatga jamoaga va o’ziga bo’lgan munosabatini anglay olishi inson xayotining muxim 
komponentlari bo’lib koladi. Goxida kishi kasbdan o’zoklashib, undan og’irlik seza boshlaydi unda 
o’z kasbiy xolatidan konikmaslik xissi paydo bo’ladi. Shuningdek, insonlarda majburiy xolatda 
kasb (mutaxassislik)ni va ish joyini almashtirish xollari goxida uchrab turadi. Ta’kidlash mumkinki, 
shaxs oldida doimo undan kasbga bo’lgan munosabatni aniqlash, gohida o’z kasbiy yutuqlarini 
tahlil etish, kasb tanlovi yoki uni almashtirish qarorini qabul qilish, karyerani aniqlash 
korreksiyalash boshqa kasbga xos bo’lgan masalalarni xal etishni talab etadi. Kasbshunoslikda 
barcha bu muammolar kompleksi kasbiy aniklanish deb tushuniladi.
Kasbiy anglash bo’yicha Ye.A.Klimovning fikricha, oson va qisqa muddatli hisoblangan 
kasb tanlovi aslida “lahzali kelishuv - butun kelgusi hayot” formulasi asosida amalga oshiriladi. 
Shaxsda rivojlanish yo’llaridan avval turli mexnat sohalariga ma’lum munosabat, ko’p kasblar 
haqida tasavvur va o’z imkoniyatlarini baxolash, ijtimoiy-iqtisodiy vaziyatda to’g’ri yo’l tutishi 
kasb tanlovining “zaxira variantlari” va navbatdagi kasbiy anglash ichki tayyorgarlikka xos bo’lgan 
boshqa ko’p narsalar xaqida tasavvur shakllangan bo’ladi. Ye.A.Klimovning fikrini mantiqiy 
jixatdan umumlashtirib quyidagicha ta’kidlash mumkin. Kasbiy anglash kasbiy tanlovining bir 
laxzali akti bulib qolmaydi va tanlangan mutaxassislik buyicha kasbiy tayyorgarlik yakuni bilan 
tugatilmaydi, balki u butun kasbiy xayoti mobaynida davom etadi. Ushbu konsepsiyaning muxim 
jixati shundaki, bunda kasbiy anglash taxliliga tizimli yondoshuv qullaniladi, ammo tadqiqot 
muammosining faktgina erta yoshlik yoshi bilan chegaralanishi konsepsiyasining evrestik 
imkoniyatlarini cheklaydi. 
Shaxs kasbiy anglashni tadqiq etib, N.S.Pryajnikov uning quyidagi mazmunli - prosessual 
modelini asoslab berdi:
1. Ijtimoiy foydali mehnatning qadr-qimmatini va kasbiy tayyorgarligining zaruriyatini 
anglashning qadriyatli, ma’naviy asosi.
2. Ijtimoiy-iqtisodiy vaziyatda o’z yo’nalishini topish va tanlanadigan faoliyatni kelajakda 
rivojlantira olish.
3. Kasbiy mehnat olamida umumiy xolda o’z yo’nalishini aniqlay olish va kasbiy maqsadni 
ajrata olish.
4. Yaqin oradagi kasbiy maqsadlarni keyingi maqsadga eltuvchi yo’llar va vositalari 
sifatida aniqlash.
5. Kasbiy o’quv yurtlari va ish o’rinlariga muvofiq kasblar va mutaxassisliklar xaqida 
ma’lumot berish. 
 6. Kasbiy maqsadlarga erishishni murakkablashtiruvchi to’siqlar xaqida tasavvurga ega 
bo’lish, shuningdek, mo’ljallangan rejalarni amalga oshirishga yo’l beruvchi o’z fazilatlarini 
bilish.