O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

 
 
 
 
Reja. 
1.
 
Kasbiy faoliyat jarayonida shaxs taraqqiyoti.
2.
 
Shaxsning kasbiy kamoloti. 
3.
 
Mehnat sub’ektining kasbiy shakllanish omillari. 
4.
 
Mehnat jarayonida kasbiy yetuklik darajalari. 
5.
 
Kasbiy sifatlar va kasbiy identifikatsiya muammosi. 
Kasbiy faoliyatni turli darajada o’zlashtirgan mutaxassislar xaqidagi tasavvurlar, qolaversa, 
kasbiy shakllanish mezonlarining tavsifi keltirib o‘tilgan. Malakali kadrlar tayyorlash tizimini 
uzluksiz ravishda rivojlantirish extiyoji va turli ishlab chiqarish sohalarida ko‘p yillik ish staji bilan 
faoliyat yuritayotgan shaxsning o‘z imkoniyatlarini to‘liq amalga oshirmasligi shaxsni xar 
tomonlama kasbiy faoliyatda o‘zini namoyon qilishi muammosini yuzaga keltirdi. Bu muammolarni 
xal qilmasdan turib kelgusi kasbiy faoliyatdagi muvaffaqiyatli sifatli ta’limni va rejalashtirishni 
amalga oshirish mumkin emas. Bu muammoning amaliy axamiyati uni turli fan doiralar qatorida 
psixologiya doirasida xam o‘rganishni muximligini kursatib berdi. Kasbiy shakllanish jarayonini 
o’rganishdagi qiyinchiliklar qobiliyatlar va kasbiy qobiliyatlarning ishni bajarishning muayyan bir 
usuliga asoslangan normativ faoliyatga yo‘naltirilganligidadir. Shuning uchun xam kasbiy etuklik 
darajasi ajratib kursatilmaydi, balki faqatgina yosh xususiyati va mutaxassis sifatida yuritilayotgan 
vaqt inobatga olinadi. 
Shaxsning kasbiy faoliyat darajalari masalasi ko‘pgina mualliflar tomonidan tadqiq qilingan. 
Bu inson taraqqiyotida tez-tez uchraydigan jarayondir. Ko‘pincha mutaxassis shaxsining to‘la tahlil 
qilish tushib qoladi, shaxsning kasbiy shakllanish bosqichi esa xayot yuli bosqichi bilan muvofiq 
tarzda kurib chiqiladi. Shuning uchun vaqt doirasida qatiy chegaralanib qoladi. Ijtimoiy soxalarda 
faoliyat yurituvchi shaxsning kasbiy shakllanishini urganishda insonning imkoniyatlarini tuliq ochib 
beruvchi sub’ekt va ijtimoiy muxit orasidagi turli ijtimoiy aloqalar tipiga axamiyat berish 
muximdir. Xar bir ijtimoiy aloqalarning yana odamovilik va muloqotchanlik kabi kichik tiplarga 
bo’linishi biz uchun muxim axamiyatga egadir. Birinchi tipda sub’ekt o‘zini “topgan”, o‘zida va 
faoliyatida o‘zini o‘zgartirishni xoxlamasligi bilan tavsiflanadi. Ikkinchi tip esa sub’ektning o‘zini 
o‘zi “qidirishi” bilan izoxlanadi. Bu o‘tish, oraliq xolat xisoblanadi. 
Individ (yoki jamiyat) bir shaklni tark etib jamiyatning boshqa yuqori darajasiga erishadi. 
Garmonik aloqalar uchun sub’ekt yaxlit shaxs sifatida namoyon buladi, u sub’ektpredmet tartibi - 
rolli niqob sharti bilan belgilanadi. Bu yerda inson “Taraqqiyotning absolyut xarakati xolatida” 
bo’ladi.
Keyinchalik shasxni kasbiy shakllanishi borasidagi qarashlarga SL.Rubinshteyn ishlari asos 
bo’lib xizmat qildi. S.L.Rubinshteyn insonning xayotga munosabatini ifodalovchi ikki usulni ajratib 
kursatgan. Birinchi usul - bu insondagi barcha munosabatlar to’liq emas, balki aloxida xodisalariga 
munosabat doirasiga kiruvchi xayotdir. Bunday munosabatda inson xayot sub’ekti xisoblanmaydi, 
shu bilan birga undan aloxida xam bo’lmaydi. Bu yerda xayotning o’zi “tabiiy jarayon sifatida” 
namoyon bo’ladi, inson xayot tarzi bilan uni to’ldiradi. Bu usul insonning xayoti o’zidan o’zi 
kechadigan xayot-avtomat aloqalariga kiruvchi xususiyat sifatida tavsiflanadi. Ikkinchi usul ichki 
refleksiyani namoyon bo’lishi bilan bog’liq bo’lib, u “xayotning bu uzluksiz jarayonini to’xtatib 
qo’yishi, o’zib quyishi mumkin va insonning g’oyalar dunyosidan chiqarib yuboradi. Inson g’oyalar 
dunyosidan tashqaridagi pozitsiyani egallaydi...”. Bunday refleksiyaning namoyon bo’lishi xayotiy 
qadriyatlar tizimini aniqlash bilan bog’liqdir. S.L.Rubinshteyn aynan shu xolat bilan voqelikning 
yangi usuliga o’tish imkoniyatini bog’laydi.