O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

 
 
17-rasm 
German Rorshax 
1884 yil Syurixda tug’ilgan. Tibbiyot yo’nalishini tanlab Neyburg, 
Syurix, Berlin va Berna universitetlarida o’qigan. O’qishining 
birinchi yillaridayoq psixiatriyaga qiziqqan va Bleyler qo’l ostida 
tahsil olgan. 1912 yil gallyusinasiyalarga bag’ishlangan 
tadqiqotlari uchun ilmiy darajaga ega bo’lgan. Rorshax 
Shveysariya psixiatrik klinikalarida mehnat qilgan. Qisqa umrining 
asosiy bo’lagi Rossiya bilan bog’liq, ya’ni uning turmush o’rtog’i 
rossiyalik Olga bo’lgan. Rorshaxni ilmiy qarashlari shakllanishida 
Freyd va Yunglarning fikrlari alohida ahamiyat kasb etgan. U 
psixotahlillarni kattalashtirgan holda nevrologik tekshirishlar 
o’tkazgan. O’z ilmiy faoliyati davrida diniy muammolarga katta 
qiziqish bilan qaragan. Qabul qilishning o’ziga xosligini 
o’rganishda amorf (o’zgarmas, qotgan) tasvirlarni, dog’larni 
qo’llagan (1911–1917). Rorshax ikki yildan so’ng bunga 
bag’ishlangan kitobini yozib tugatadi. «Psixodiagnostika» kitobi 
unga katta shuhrat keltirgan va butun dunyoga tanitgan. Bu kitobni 
u katta qiyinchiliklar bilan 1920 yilda chop etadi. 1922 yil 
peritonitdan vafot etgan.(17-rasmga qarang) 
Trumen Li Kelli 
1884 yil tug’ilgan. Matematika bo’yicha bakalavr (1909) va psixologiyadan magistr 

---

75 
darajalarini (1911) Illinois universitetida olgan. Psixologiyani Kolumbiya universitetida 
Torndayk
va 
Vudvorts
qo’l ostida o’rgangan. Doktorlik dissertatsiyasi ta’lim olishda 
intellektni o’lchash bilan bog’liq 
bo’lib, uni 1914 yilda himoya qilgan. Stenford universitetida professor assistenti, keyinchalik, 
psixologiya fanidan professor lavozimida (1920–1931) faoliyat yuritgan. Termen bilan hamkorlikda 
xalq ta’limi testlarini yaratishda ishtirok etgan. 1924 yil «Statistik metodlar» kitobini yozgan, 
keyinchalik «Ta’limda o’lchashning interpretasiyasi» monografiyasi chiqqan (1927). Mashhur 
kitobi «Insonlar tafakkurining chorrahasi»da (1928) bo’lib, unda intellektga boshqa omillar ta’sir 
qilishini yoritib bergan. 1931 yil Gadvard universitetining professori bo’lib ishlagan. 1950 yil 
mehnat ta’tiliga chiqqan va 1961 yilda vafot etgan. 
sixodiagnostikaning miqdoriy metodlarini yaratilishi XIX asr ikkinchi yarmida, 
nemis psixologi 
V.Vund
rahbarligi ostida yaratilgan birinchi tajribaviy psixologik laboratoriyaning 
faoliyati bilan asoslanadi. Bu laboratoriyada psixodiagnostik tahlillar qilish maqsadida turli xil 
asbob-uskunalardan foydalanar edilar. 
Shuningdek, ushbu davrda psixik va fizik holatlar o’rtasidagi miqdoriy bog’lanishlar 
mavjudligini izohlagan psixofizik qonunning yaratilishi, psixodiagnostika usullarining yaratilish 
jarayonini tezlashtirib yubordi. Asosiy psixofizik qonun psixologik holatlarni o’lchash imkoniyatini 
ochdi va bu yangilik sezgini o’lchash uchun subektiv shkalaning yaratilishiga sabab bo’ldi. Mazkur 
qonunga muvofiq, asosiy o’lchash obekti bo’lib, inson sezgilari hisoblandi. Shu bois, XX asr 
oxirlarigacha amaliy psixodiagnostika sezgi jarayonlarini o’lchash bilan chegaralandi, xolos. 
Insonning psixik jarayonlari, xususiyatlari va holatlarini o’rganishga daxldor 
psixodiagnostikaning zamonaviy metodlari esa XIX asr oxirlari va XX boshlarida yuzaga kela 
boshladi. 
Zamonaviy psixologiyada malakali psixologlar yordamida miqdoriy psixodiagnostik 
metodlarga asoslanadigan ehtimollar nazariyasi va matematik statistikaning ayrim sohalari tez 
rivojlanib bormoqda. Biroq endi matematik statistikani psixologiyada emas, balki, biologiya, 
iqtisodiyot kabi fanlarda ham qo’llay boshladilar.