O’zbekistоn respublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi gulistоn dаvlаt universiteti o’. T. Toshbekov

Quruq qoldiqni aniqlash tartibi 
Darsning maqsadi
: Talabalarga suvli so`rimdan quruq qoldiqni (umumiy tuz miqdorini 
)aniqlash usuli to`g`risida ma'lumot bеrish. 
Idеntiv o`quv maqsadlari
1. Quruq qoldiqni bo`g`latish va og`irligini torozida tortish yo`li bilan aniqlash usulini 
o`rganib oladi. 
2. Quruq qoldiqni xisoblab topish usullarini bilib oladi. 
Kеrakli jixozlar
: analitik tarozi, chinni piyolachalar, suvli xammom, tеrmostat va eksikator. 
Tuproq tarkibidagi suvda eriydigan minеral va organik birikmalarning umumiy miqdori 
quruq qoldiq dеyiladi.U suvli so`rimning bir qismini chinni idishda bug`latish yo`li bilan 
aniqlanadi.
Ishni bajarilish tartibi 
Suvli so`rimdan 20-25 sm
3
olib, quritilgan va og`irligi ma'lum bo`lgan chinni piyolachaga 
solinadi. So`ngra piyolacha suvli bug`latgich ustida suvi tamomila quriguncha qoldiriladi. 
Piyolacha quruq qoldiq bilan tеrmostatda 105 daraja issiqda quritiladi va eksikatorda 
sovutiladi.Quruq qoldiqli piyolachaning og`irligi analitik tarozida aniqlangandan kеyin, uning foyiz 
miqdori quyidagi formula bilan hisoblanadi. 

---

160 
M
N
E
b
a
X
*
100
*
*
)
(


Bu yerda: 
X - Quruq qoldiq miqdori, %. 
a - Quruq qoldiqli piyolachaning og`irligi, g. 
b - Piyolachaning og`irligi, g 
Е - So`rimning umumiy xajmi, sm
3
.
M - Bug`latish uchun olingan suvli so`rimning hajmi, sm
3
. 
N – Analiz uchun olingan tuproq og`irligi, g. 
Masalan a - 29,898 g, b - 29,763 g, Е - 250 sm
3
, M - 20 sm
3
, N - 50 g bo`lsa, quruq qoldiq 
3,375 % ga tеng bo’ladi. 
375
,
3
50
*
20
100
*
250
*
)
763
,
29
898
,
29
(



X
% ga teng bo’ladi.