O’zbekistоn respublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi gulistоn dаvlаt universiteti o’. T. Toshbekov

NAZORAT TOPSHIRIQLARI
8.3.1.
Tuproq reaksiyasi neytral bo`lganda pH nachaga teng bo’ladi? 
8.3.2.
Tuproq muhiti (pH ko’rsatkich) qanday aniqlaniladi? 
8.3.3.
Tuproq reaksiyasi ishqoriy bo`lganda pH nachaga teng bo’ladi? 
8.3.4.
Tuproq eritmasining ishqoriy muhiti tuproq singdiruvchi kompleksida qaysi 
ionlarning borligi natijasida sodir bo’ladi? 
8.3.5.
Singdiruvchi kompleksda to’plangan vodorod ionlari hisоbiga bo`lgan reaksiya 
...........deyiladi. 
8.3.6.
Tuproq reaksiyasi kisotali bo`lganda pH nachaga teng bo’ladi? 
4-ASOSIY SAVOL 
TUPROQ BUFERLIGI. TUPROQ REAKSIYATSINI BOSHQARISH USULLARI 
4-asоsiy savolning bayoni:
Tuproq reaksiyasi ancha chidamli bo’lib, o’z holatini saqlash va tashqi muxitdan kelgan 
aktual reaksiyalarga qarshi turishi qobiliyatiga egadir. Tuproqning kislotali yoki ishqoriy 
haraketridagi aktual reaksiya ta’sirlariga qarshi tura olish hususiyati 
tuproqning buferligi
deyiladi. 
Buferlik juda murakkab hodisa bulib, tuproq eritmasining va singdiruvchi kompleksning 
harakateriga bog’liq. U bir necha jarayonar ta’sirida vujudga keladi. Tuproqning kislotali 
reaksiyaga nisbatan buferligi tuproqning tarkibidagi karbonatlarga, ayniqsa kaltsiy korbonat 
birikmasiga bog’liq. Korbonatli tuproqga sоlingan ammoniy sulfat singari fiziologik kislotali 
o’g’itlar korbonat ta’sirida neytrallanadi, bunda tuproq eritmasining reaksiyasi o’zgarmaydi. 
Singdiruvchi kamplekssi asоslar bilan to’yinmagan, lekin vodorod singdirilgan tuproqlarda 
ishqoriy reaksiyaga nisbatan buferlik bo`lganligi sababli bu xildagi tuproqlarga sоlingan ishqorli 
birikmalar neytrallanadi va tuproq eritmasining reaksiyasi o’zgarmaydi. 
Tuproqning bundan tashqari, tuproqdagi kislota va ishqorlar oqsil modda bilan reaksiyaga 
qirishi natijasida kislotalik va ishqorlik darajasi kamayadi. Xar bir tuproqda ozmi-ko’pmi miqdorda 
o’simlik va xayvon qoldiqlaridagi oqsillar bo’ladi. Shuning uchun tuproqdagi tabiiy protsesslar 
tufayli paydo bo`lgan yoki tashqaridan kelgan kislotali va ishqoriy reaksiyalar oqsil modda ta’sirida 
neytrallanib turadi. 
Tuproqning buferligi o’simliklarning oziqlanishini va umuman tuproq unumdorligini 
yaxshilash jixatidan ijobiy ahamiyatga ega. 
O’simliklar neyral yoki unga yaqin reaksiya bo`lgan taqdirdagina yaxshi rivojlanib o’sadi. 
Bu holat tuproqning buferligi tufayli saqlanadi. Organik qoldiqlar chiriganda va fiziologik 
kislotali o’g’it sоlinganda esa tuproqda kislota, fiziologik ishqorli o’g’it sоlinganda esa ishqor 
paydo bo’ladi. Tuproqning buferligi bo’lmaganda edi, bu kislota va ishqorlar o’simliklar xayotiga 
salbiy ta’sir etishi, xatto ularni quritib quyishi mumkin bo’lardi. 
Tuproqning buferligi tuproqning xususiyatlarining yaxshilanishda katta ahamiyatga egadir. 
Buferlik qanchalik kuchli bo’lsa, tuproqning sifati ham shunchalik yaxshi bo’ladi. 
Turli tuproqning buferlik xususiyati turlicha bo’ladi. Buferlik qumloq va qumli tuproqlarda 
sоz va qumoq tuproqlarga nisbatan kam chirindi tuproqlarda serchirindi tuproqlarga nisbatan 
kuchsiz bo’ladi. Shuning uchun organik o’g’itlar sоlish yo’li bilan tuproqdagi organik moddalarni 
muntazam ravishda ko’paytira borish tuproqning buferlik xususiyatini oshiradigan tadbirdir.