O’zbekistоn respublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi gulistоn dаvlаt universiteti o’. T. Toshbekov

Nazorat topshiriqlari 
1. Tuproqning suv o’tkazuvchanligi deb nimaga aytiladi? 
2. Tuproqning suv o’tkazuvchanligi mexanik tarkibga bog`liq holda qanday o`zgaradi? 
3. Tuproqning suv o’tkazuvchanligi qanday aniqlanadi? 
4. Tuproqning suv o’tkazuvchanligi qaysi formulaga asosan topiladi? 
5. Tsilindrning xajmi qanday topiladi? 
6. Tuproqning suv o’tkazuvchanligi bilgan holda nimalarni aniqlashimiz mumkin? 
Mavzuga oid mustaqil ish topshiriqlari 
1. 
Laboratoriyada 
bajarilgan 
analiz 
natijalarinig 
xisoblash ishlarini yakunlab o’z 
hulosalaringizni yozing. 
2. Tuproqning suv o’tkazuvchanligi aniqlash natijasi bo’yicha grafik chizing. 
8-laboraptoriya mashg`uloti 
MAVZU: TUPROQNING NAM SIG`IMINI ANIQLASH USULLARI 
Darsning maqsadi: 
Talabalarda tuproqning to`la, dala va kapilyar nam sig`imini aniqlash 
usullari to`g`risida tushuncha xosil qilish. 
Idеntiv o`quv maqsadlari 
1. Tuproqning nam sig`imi va uning ahamiya ti to`g`risida tushunchaga ega bo’ladi. 
2. Tuproqning nam sig`imini dala sharoitida aniqlash usuli to`g`risida ma'lumotga ega 
bo’ladi. 
3. Tuproqning nam sig`imini laboratoriya sharoitida mustaqil aniqlab bera oladi. 
4. To`plangan ma'lumotlarni tahlil qilib bera a oladi. 
Kеrakli jixozlar: h
ar hil mеxanik tarkibli tuproq namunalari, 25-30 sm va 3-4 sm 
uzunlikdagi shisha trubka, chеlak, analitik tarozi, filtr qog`oz, doka, sochiq, ip, qaychi. 
Ishning mazmuni 
Tuproq qatlamlari orasida ushlanib qolgan suv miqdori tuproqning nam sig`imi dеyiladi. 
Tuproqning nam sig`imi turli tuproqlarda har hil bo`ladi. Tuproqning nam sig`imi uning 
mеxaknikaviy (sozli qumoqli, qumloqli va qumli) tarkibiga, strukturali holatiga bog`liq. 
Tuproqning to`liq nam sig`imi quyidagicha aniqlanadi.
Ishning bajarilish tartibi 
Tuproqning suv o`tkazishi va suv o`tkazuvchanligi aniqlangan shisha silindrlar tuprog`i 
bilan shtativdan olinib, tayyorlab qo`yilgan suvli stakanga bir oz vaqt solib qo`yiladi. (suv tuproq 
satxidan 2 sm yuqori turishi kеrak). Silindrning stakandagi suvdan olinadi ichidagi ortiqcha suv 
tomchilari tugagach og`irligi aniqlanadi. So`ngra tuproqning to`liq nam sig`imi quyidagicha 
hisoblanadi: 
N
A
X
100
*

Bu yerda: 
X - tuproq to`liq nam sig`imi, %. 
A - tuproqdagi suvning og`irligi, g. 
N – analiz uchun olingan tuproq og`irligi, g. 
Masalan, A - 20 g (tsilindrning quruq tuproqli og`irligidan silindrning tuproq bilan 
birgalikdagi og`irligi olib tashlanadi), N - 50 g (tsilindrning quruq tuproqli og`irligidan silindr 
og`irligi olib tashlanadi.) bo`lganda, tuproqning to`liq nam sig`imi 40% ga tеng bo`ladi.