|
1. Standartlashtirish moxiyati va printsiplari.
Standartlashtirish - mahlum bir soҳada umumiy optimal iqtisodga erishish
uchun faoliyatni tartibga solish maqsadida qoidalarni o‘rnatish va
qo‘llashdir.
Inglizcha «standart» so‘zining «namuna», «mehyor» sifatida tarjima qilish asosida
tuzilgan «standartlash», «standart». «standart maҳsulot», «standartlashgan jarayon»
yoki «texnologiya». «konditsion maҳsulot», «maҳsulot sifati ko‘rsatkichi»
atamalari ilm - fan va ishlab chiqarish tamoiilidanmustaҳkam o‘rin oladi.
SHuning uchun «standart maҳsulot» atamasining qo‘llanilishi maҳsulotning
namuna, andaza, mehyor va shu kabilarga muvofiqligini ko‘rsatadi.
O‘zbekiston respublikasida maxsulotni standartlashtirish masalalari
Standartlashtirish to‘g‘risidagi qonunga asosan tashkil etiladi va tartibga solinadi.
Standartga kiritilgan va ayni chog‘da u qonunlashtirilgan sifat va miqdor
ko‘rsatkichlari standartga muvofiq deb yuritiladi. Ishlab chiqarish soҳasi
qanday bo‘lishidan qatҳiy nazar muayyan darajada standartlash jarayoni bilan
shubҳasiz bog‘liq bo‘ladi.
Standartlash jarayoni bu normativ xujjatlarga qoida, mehyor va topshirilgan
tavsifnomalarni kiritish ҳisoblanib, ularning bajarilishi meҳnat faoliyatining
ҳar qanday soҳasida maҳsulot turkumi yuqori sifatli bo‘lishni kafolatlaydi.
Standartlash bo‘yicha ishlarning aniq natijasi bo‘lib. standartlash bo‘yicha
normativ texnik xujjat, yahni mahlum faoliyat soҳasida qo‘llash uchun majburiy
103
bo‘lgan mehyorlar kompleksi qoida va talablarni belgilovchi standartlar
ҳisoblanadi. standartlar fan -texnika yutuqlari asosida ishlab chiqiladi.
Standartlar nafaqat buyum. yarim fabrikat, tayyor maҳsulotlarga. balki
ularning
tayyorlanish
texnologiya
jarayonlarining
o‘ziga, shuningdek,
umumtexnik tusdagi mehyorlar, qoidalar vya talablarga ҳam ishlab chiqiladi.
Qonun kuchiga ega bo‘lgan davlat standartlari oarcha maҳsulot ishlab
chiqaruvchilar intiladigan sifat «namunasi» yoki «andozasi» xizmatini o‘taydi.
Standartlash, standartlar " qoidalarini bilish, ularni amaliyotda qo‘llash
yuqori
sifatli
maҳsulotlar
ishlab
chiqarishga,
ishlab
chiqarish
samaradorligini oshirishga, meҳnatkashlar farovonligini yuksaltirishga
imkon beradi.
Standartlashning muҳim vazifalaridan biri - sifat ustidan nazorat bo‘lib, uning
asosini ҳaqiqiy olingan maҳsulot bilan standart talablari ko‘rsatkichlarini
qiyoslash tashkil etadi. SHunga ko‘ra ishlab chiqarish bilan boshqaruv
o‘rtasida javob aloqasi o‘rnatiladi. Standartlarni bilish sanoat maҳsulotining
asosiy xususiyatlarini nafaqat ishonarli aniqlash, balki tezkorlik bilan aniqlash
va uning istehmol qiymati to‘g‘risida keng tasavvurga ega bo‘lish imkonini
beradi. SHuni nazarda tutib, ҳar bir muayyan ҳolatda sifatning eng maqbul
darajasi bilan ishlab chiqarishni tashkil etish mumkin bo‘ladi.
Standartlash quyidagi asosiy vazifalarni bajaradi: maҳsulot sifati va
nomenklaturasiga eng maqbul talablarni istehmolchi va davlat manfaatlari
asosida belgilash; davlat, respublika fuqarolari va eksport eҳtiyojlari uchun
tayyorlanadigan
maҳsulotga
tegishli
talablarni
belgilaydigan
mehyoriy
xujjatlarni. ularni ishlab chiqish. ulardan foydalanishni nazorat qilish
qoidalarini yaratish; standartlar talablarini xalqaro. mintaqaviy va sanoati
rivojlangan xorijiy mamlakatlar standartlari talablari bilan uyg‘unlashuvini
tahminlash;
maҳsulotning moslanuvchan (konstruktiv, elektrik, elekttromagnit, axborot.
dasturiy) shuningdek, o‘rnini bosuvchi barcha turlarini yaratish;
maҳsulot ko‘rsatkichlari va tavsifnomalari, uning elementlari, butlovchi
buyumlari, xom-ashyo, materiallarini o‘zaro moslash va bir - biri bilan
bog‘lash, metrologik mehyor, qoida va talablarini belgilash;
xalqaro, mintaqaviy va xorijiy mamlakatlar milliy standartlardan. agar
ularning talabi O‘zbekiston Respublikasi xalq xo‘jaligi eҳtiyojlarini
qondiradigan bo‘lsa, to‘g‘ridan - to‘g‘ri foydalanish amaliyotini kengaytirish.
Standartlashtirish bo‘yicha ishlarni ilmiy tashkil etish printsiplari.
Yuqori sifatli standartlar maҳsulotning yuqori sifatini belgilaydi.
104
Jaxon tajribalari shuni ko‘rsatadiki, standartlarning yuqory samara berishiga
erishish uchun, ularni ishlab chiqish paytida quyidagi tamoyillarga rioya etish
zarur:
1.
Do'stlaringiz bilan baham: |
