O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi fаrg’оnа pоlitехnikа instituti

Maҳsulotning ҳayot tsikli. 
Ишлаб чиқариш 
Маҳсулотнинг ҳаѐт цикли босқичлари 
Лойиҳа тадқиқот 
Сотиш 
Истеoмиол 

---

 
97
 
Uning ishlatilish jarayonida davomiyligi ҳar bir bosqichda erishilgan sifat 
darajasiga bog‘liq bo‘ladi. 
Maҳsulot sifatiga ilmiy izlanishlarda, konstruktorlik va texnologik 
ishlanmalarda asos solinadi, tayyorlashda tahminlanadi va ishlatilish jarayonida 
realizatsiya qilinadi. 
Maҳsulot sifatini belgilash. tahminlash saqlashning asosiy bosqichlarni 
ҳarakterlaydigan «sifat ҳalqas.i» mavjud. ushbu bosqichlarni quyidagicha izoҳlash 
mumkin: 
  talabni, maҳsulot sifati va texnik darajasini prognozlashtirish (marketing 
tadqiqotlari);  
  fan - texnika taraqqiyoti yutuqlarini ҳisobga olgan ҳolda 
  sifat darajasini shakllantirish, normativ texnik xujjatlarni tayyorlash; 
  ishlab chiqarish korxonasini imkoniyatlarini taҳlil qilish; 
  sifatli xom-ashyo, material, komplektlovchi maҳsulotlar bilan tahminlash; 
  ishlab chiqarishni texnik tayyorlash, texnologik jarayonlarni ishlab 
chiqish, jixoz bilan tahminlash; 
  normativ texnik xujjatlar va standartlarga javob beradigan maҳsulot ishlab 
chiqarish; 
  ishlab chiqarish sifatini texnik nazorat qilish, sinash, baҳolash; 
  tayyor maҳsulotni sotish uni saqlash, tashish va sotish jarayonida sifatni 
saqlash; 
  tayyor maҳsulotni o‘rnatish va ishlatish, xizmat ko‘rsatish va 
tahmirlash sifatini tahminlash. 
Maҳsulot ҳayot tsiklining yakuniy bosqichi bo‘lib, uni utilizatsiyalash 
va utilizatsiyalangan buyumlardan keng foydalanish ҳisoblanadi. 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
98
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zamonaviy  sharoitlarda  sifatni  boshqarish  quyidagi  qoidaga  (xulosaga) 
asoslanadi,  yahni  maҳsulot  ishlab  chiqargandan  keyingi  sifatni  boshqarish 
kutnlgan  natijani  bermaydi;  ushbu  jarayon  maҳsulotni  ishlab  chiqarish  vaqtida 
amalga oshirilishi zarur. 
 
Sifat juda ko‘p tasodifiy subhektiv omillar tahsiri bilan belgilanadi. Ushbu 
omillarning  sifat  darajasiga  tahsirini  oldindan  ogoҳlantirish  uchun  sifatni 
boshqarish  tizimi  talab  etadi.  Bunda  maҳsulot  yaratish  jarayoniga  xar 
tomonlama, doimiy ravishda tahsir etishi zarur. 
Корхонанинг сифат 
борасидаги сиѐсати 
Сифат тизими
 
Сифатни 
таoминлаш
 
Сифатни 
бошқариш
 
Сифатни 
яхшилаш
 
2 лойихалаштириш
 
3 моддий техник таoминот 
1. Маркетинг 
11. Утилизациялаш
 
10. Техник хизмат 
кўрсатиш 
4. Ишлаб чиқариш маъсулотни 
ишлаб чиқаришга тайѐрлаш
 
5. Тайѐрлаш 
6. Тажриба олиб  юоришни 
назорати 
9. Ўрнатиш ва ишлатиш 
8. Сотиш
 
7.Ўраш ва 
сотиш
 

---

 
99
 
Sifatni boshqarish tizimi muҳit, maqsad, dastur kabi tushunchalar bilan 
bog‘langan. 
Boshqariluvchi va boshqaruvchi tizimlar farqlanadi. Boshqariluvchi tizim 
tashkilot  (firma  va  boshqa  tizimlar)  ni  boshqarishning  turli  darajasi  orqali 
ifodalanadi. 
Zamonaviy  adabiyot  va  amaliyotda  sifat  menedjmentining  quyidagi 
kontseptsiyalari qo‘llaniladi:  
  sifat tizimi; 
  sifatni boshqarishga asoslangan menedjment tizimi;  
  sifatni umumiy boshqarish;  
  sifatni tahminlash sifatni boshqarish;  
  sifatni statistik nazorati;  
  sifatni tahminlash tizimi; 
  maҳsulot garantiyasi;  
  umumiy ishlab chiqarish menedjmenti; 
 
ilg‘or ishlab chiqarish tajribasi; 
  ishlab chiqarish resurslarini boshqarish tizimi sifat tizimi menedjmenti; 
Ushbu  sanab  o‘tilgan  kontseptsiyalar  turli  xildagi  sifat  muammolarini 
ҳal qilish qo‘llaniladigan turli usullar moҳiyatini aks ettiradi. 
Sifat menedjmenti tizimi zamonaviy firmalarni boshqarishda muҳim 
aҳamiyatga ega. 
Boshqaruvchi  tizim  yuqori  bo‘g‘in  raҳbarligidan  boshlanadi.  Aynan 
yuyuqori  bo‘g‘in  raҳbarligi,  firma  o‘tgan  davrga  nisbatan  yuqoriroq 
darajaga erishishiga qodir degan strategiyaga asoslanishi lozim. 
Firmaning tashkiliy tizimida sifatni boshqarish bo‘yicha ishlarni nazorat 
qilish bilan shug‘ullanuvchi maxsus bo‘linmalar ko‘zda tutilishi mumkin. Sifatni 
boshqarishning  maxsus  funktsiyalarini  taqsimlash  firma  faoliyati  ҳajmi  va 
xarakteriga  bog‘liq  bo‘ladi.  Menedjment 
obhekti 
sifatida 
sifatga 
menedjmentning  rejelashtirish,  taҳlil,  nazorat  kabi  barcha  tarkibiy  qismlari 
xosdir.  Zamonaviy  sifat  menedjmenti  yirik  chet  davlatlar  korporatsiyalari 
tomonidan  olib  borilgan  tadqiqotlar  natijalariga  asoslanadi.  Bular  «Xg‘yulett  - 
Pakkard) va boshqa mashҳur firmalar tajribasidir. 
Etakchi firmalar faoliyatining asosi bo‘lib quyidagi ishlar xizmat qiladi: 
  yuqori bo‘g‘in raҳbariyatining manfaatdorligi;  
  ishlar sifatini yaxshilash bo‘yicha kengashni tashkil qilish; 
  barcha raҳbarlarni bajariladigan ishlar sifatini 

---

 
100
 
  oshirishga jalb etish; 
  kollektiv ishtirokni tahminlash; 
  individual ishtirokni tahminlash; 
  tizimlarni takomillashtirish guruҳlarini tashkil etish; 
  tahminotchilarni to‘liqroq jalb etish; 
  boshqarish tizimlarining amal qilish sifatini tahminlash; 
  sifatni oshirishning uzoq muddatli strategiyasi va qisqa 
  muddatli rejalashni ishlab chiqish va amalga oshirish; 
Erishilgan  natijalarni  tan  olish  tizimini  tashkil  etish.  Bu  o‘rinda  boshqarish 
tizimlarini  amal  qilish  sifatini tahminlash yo‘nalishning aҳamiyati katta. Sifatni 
boshqarish  bo‘yicha  maslaҳatchilar  sifatni  boshqarish  xizmatchilari  barcha 
diqqatni  va  resurslarni  muammolarni  aniqlashga  va  xatolarni  to‘g‘rilashga 
qaratishlariga  ehtibor  berganlar.  Natijada  chetlanishlar  bo‘yicha  boshqaruv  tizimi    
shakllandi.    Ushbu    tizim xatolarga ehtiborni kuchaytirib profilaktik tadbirlarni 
ishlab  chiqish  bilan  bog‘liq  bo‘linmalar  aҳamiyatini  kamaytiradi.  Demak  sifatni 
taminlash  firmalarning  ishlab  chiqarish  xo‘jalik  faoliyatiga  qaratilgan  boshqaruv 
tizimlarga  bog‘liq  bo‘lar  ekan.  Maxsulot  sifatini  boshqarish  jarayoni  quyidagi 
operatsiyalardan tashkil topadi.  
1.  Sifatni  boshqarish  dasturini  ishlab  chiqish  va  uni  amalga  oshirishni 
rejalashtirish. 
2.  Maxsulot  sifatiga  tahsir  qiluvchi  xar  qanday  boshqariluvchi  jarayon  xolati 
xaqida axborot olish va taxlil qilish. 
3.  Sifatni  boshqarishga  oid  qarorlar  qabul  qilish  va  obhektga  chilinadigan 
boshqaruvchi tahsirlarnitayyorlash. 
4. Boshqaruvchi tahsirlarni chiqarish. 
5.  Boshqaruvchi  tahsirlar  yuzaga  keltirgan  maxsulot  sifati  ko‘rsatkichlarining   
o‘zgarishi xaqida axborot olish va taxlil qilish.