O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta mahsus ta'lim vazirligi cm. Mustafayev, O'. A. Ahmedov, M. S. Mustafayeva, M. T. Yulchiyeva

Мева морфологияси. Гулли ўсимликларнинг меваси ташқи кўриниши ва шаклига кўра, ниҳоятда хилма–хил бўлади. Меваларнинг оддий, мураккаб ва тўпмева шакллари тафовут қилинади. Оддий мевалар ценакарп генецдан шаклланади. Уларнинг очиладиган ва очилмайдиган хиллари мавжуд.
Очиладиган қуруқмевани қўйидаги турлари маълум. Битта мева баргидан ҳосил бўладиган баргак мева. Бундай мева бир ёки кўп уруғли бўлиб, қорин қисмидан очилади ва оддий баргни эслатади (70 расм).
Дуккак– битта мева баргидан шаклланади бир ёки кўп уруғли, уруғлари бир қатор жойлашган бўлади. Булар қорин ва орқа томондан дарз кетиб очилади. Бундай мева дуккакли ўсимликлар учун характерли. У икки паллали бўлиб, очилади ва икки чаноқли кўп уруғли қуруқ мева.уруғлар бир–биридан тўсиқ билан ажралган. Бу типдаги мева карам, шолғом ва шунга ўхшаш карамгулдошлар учун характерли. Қисқарган, қузоқчага ўхшаш, лекин ундан бир қадар энли. Бу типдаги мева карамгулдошларга мансуб бўлган жағ–жағ (Capsella bursa–pastoris), учун характерлидир.
Кўсак–икки ва ундан ортиқ мева баргларидан шаклланади. Кўсак неча мева баргидан шаклланганлигига боғлиқ ҳолда икки ёки кўп уяли бўлиши мумкин. Лекин айрим ҳолларда меванинг қанча мева баргидан шакланишидан қатий назар у бор уяли бўлиши мумкин.
Очилмайдиган меванинг бир неча турлари мавжуд.
Ёнғоқ ва ёнғоқча аксарият ўсимликларда битта мева баргидан шаклланади ва якка уруғли бўлади. Данак–қаттиқ қобиқли, бир уруғли бўлиб, кўпинча икки мева баргидан шаклланади. Қанотли мева–шамол ёрдамида тарқалишга мослашган, бир мева баргидан шаклланган, бир уруғли бўлади.
Дон–данак мева. Меванинг бу тури уруғмуртакнинг етилиши жараёнида тугунча билан бирикиши натижасида уруғ билан мева бир–биридан ажралмайдиган яхлит данак ҳосил бўлади. Масалан, арпа, буғдой, тариқ ва бошқа ғалла ўсимликлари меваси.
Ширали мевалар–бир ёки бир неча мева баргидан шаклланган бўлиб, уларнинг бешта типи тофовут қилинади. Кўп уруғли, данаксиз юмшоқ ва ширали мевалар шулар жумласидан. Масалан, узум, помидор, апельсин бақлажон кабилар (71 расм)
Данак мева резавор мевадан фарқ қилган ҳолда пўсти ёғочланган. Кўп қаватли данак мевали ўсимликларга ўрик, шафтоли, олча, олхўрилар мисол бўла олади. Одатда, олма беш уйли остки тўпмевадан шаклланади. Меванинг шаклланишига тугунчадан ташқари, гул ўрни ва косача барглар ҳам иштирок этади. Олмада ҳам эндокарпий қавати яхши тараққий этган, лекин унчалик ёғочланмаганлиги ва беш уруғли бўлиши билан данак мевадан фарқ қилади (72 расм).