O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi аndijоn davlat universiteti

4. Shaxsiy kompyuterning umumiy kurinishi. Tashki kurilmalar
Kompyuter uzi nima? Kompyuter bu insoniyatning eng ajoyb kashfiyotlaridan biridir. Xozirgi kunda kompyuter xayotimizning barcha soxalariga shiddat bilan kirib bormokda. Agar boshida personal kompyuter asosan ma’lumotlarni saklash va ularni kayta ishlash uchun foydalangan bulsa, xozirgi kunda esa kompyuterlar audio, Видeo va chizmachilik ma’lumotlar bilan ishlash uchun keng foydalanadi. Kelajakni uningsiz tassavur kilish mumkin emas.
Kompyuterning asosiy kismlari:

Sistema bloki. Kompyuterning asosiy kismi bulib, uning ichida ona platasi, mikroprotsessor, kattik disk (vinchester), tezkor va kesh xotira mikrosxemalari, xar xil tashki kurilmalar ishini boshkaradigan elektron sxemalar (kontrollerlar yoki adabterlar), elektr ta’minlovchi blok va disk yurituvchilar bor. Bu kism bilan biz keyingi mavzularda yakinrok tanishamiz.

Monitor - displey yoki ekran. Ma’lumotlarni ekran orkali foydalanuvchiga chikarish kismi. Monitorlar diogonal uzunligi 14 - 27 dyuymgacha) va nuktalar urtadagi masofa (0,25 - 0,39 milimetgacha) bilan farklanadi. Bundan tashkari monitorlar rangli va monoxrom (2 rangli) buladi. Kancha monitorda diogonal uzunligi katta bulsa, shuncha shu monitor kuprok ma’lumotlarni kusata oladi. Kancha nuktalar urtasidagi masofa kichkina bulsa, shuncha ekrandagi ma’lumotlar anik xolda kurinadi

Klaviatura. Ma’lumotlarni kiritish kismi. Klaviaturalar tugmalar soni (101-109 tugmali) buyicha farklanadi.Klaviatura bilan biz keyingi mavzularda yakinrok tanishamiz.

Sichqoncha. Amallarni tanlash kismi. Sichqonchalar tugmalar soni (2 va 3 tugmali) va ishlash xolatlari (trekbol va sensor panel) buyicha farklanadi.

Printerlar. Ma’lumotlarni bosmaga chikarish kismi. Printerlar lazer, matritsali (ignali) va sepuvchi turlari bor. Xar biri ishlash xolati, tezligi, bosmani sifati va narxi, xamda ranglar buyicha farklanadi. Matritsali printerlar pechatlash moshinaga uxshagan xolda ishlaydi. Kogoz va ignali kurilma urtasida kora rangli lenta joylashadi va ignalar lentaga urganda kogozda nuktalar paydo buladi. Bu printerlar narxi urtacha, ular juda sekin va shovkin ishlaydi, bosmani sifati juda past, rangsiz, leykin bosmani narxi juda arzon. Ishlash vaktida kraskalangan lenta kerak buladi. Sepuvchi printerlarda kogoz ustidan kraska joylashgan kurilmalar xarakatlanadi va kerakli joyda kraska bilan nuxta koldiriladi. Sepuvchi printerlar narxi past, ular urtacha tezligda va urtacha shovkin bilan ishlaydi, bosmaning sifati urtacha, rangli bulishi mumkin, bosmani narxi kimat. Ishlash vaktida kraskalar kerak buladi. Lazer printerlarni pechatlashi kserokslar ishlashiga uxshash xolda buladi. Kogoz magnitlangan kurilma ustidan utib kerakli joylar magnitlanadi, keyin maxsus poroshok joylashgan kurilma tagidan utib magnitlangan joylarga poroshok yopishadi va keyin issik kurilma ustidan kogoz utib shu poroshok eridi va nukta xosil kilinadi. Lazer printerlar narxi baland, ular yukori tezligda va shovkinsiz ishlaydi, bosmaning sifati yukori, rangsiz, bosmaning narxi urtacha. Ishlash vaktida poroshok kerak buladi.

Modem. Ma’lumotlar bilan telefon aloka orkali almashish kismi. Modemlar tezligi (2400 bit sekunddan - 33600 bit sekundgacha) buyicha farklanadi. Telefonda xamma ma’lumotlar tovush xolatida buladi, kompyuterda esa rakamlar xolatida. Shuning uchun bitta modem rakamlarni tovush xolatiga utkazadi, ikinchisi esa tovushlarni rakamlarga utkazadi. Bu xolat modelirovanie va demodulirovanie deb nomlanganligi uchun bu kurilmalar MODEM deb nomlangan

Skanerlar. Tasvir va matn ma’lumotlarni kompyuterga kiritish kismi. Skanerlar rangli va rangsiz buladi. Ular tasvirlarni olish sifati buyicha farklanadi.