O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta- maxsus ta‟lim vazir ligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti ro‟yxatga olindi

Ishning maqsadi 
1. Bir va ko‘p yo‘lli issiqlik almashinish qurilmalarida issiqlik almashinish jarayonini 
o‘rganish. 
2. Sinov natijalari bo‘yicha issiqlik o‘tkazish koeffitsientini aniqlash. 
3. Bir va ko‘p yo‘lli issiqlik almashinish qurilmalari ishining effektivligini solishtirish. 
Tajriba qurilmasining tuzilishi 
Bir yo‘lli issiqlik almashinish qurilmasi (8.1- rasm) silindirsimon qobiq (1) ichiga joylashgan 
trubalardan (2) iborat. Trubalarning uchi truba to‘riga (3) mahkamlangan. Qurilma yuqorisi va 
pastidan qopqoqlar (4) bilan yopilgan. Trubalar ichidan oqayotgan sovuq suv bak (5)da qaynash 
temperaturasigacha qizdirilgan va shtuser (6) orqali qurilma trubalari orasidagi bo‘shliqqa 
beriladigan issiq suv bilan qizdiriladi. 
Vodoprovoddan kelayotgan sovuq suv qurilmaning pastki qismida shtuser (7) bilan berilib 
trubalar orqali yuqoriga harakatlanadi. Sovuq suvning temperaturasi termometr (8) yordamida 
o‘lchanadi. Qurilmadan jo‘mrak (12) orqali chiqarilayotgan issiq suvning temperaturasi termometr 
(10) yordamida o‘lchanadi. Qurilmadan o‘tayotgan sovuq va issiq suv sarfi (5) va (18) baklardagi 
o‘lchov shkalalari yordamida aniqlanadi. Bu isitkichlarda suyuqlikning sarfi kam bo‘lganda ularning 
trubalardagi tezligi kichik bo‘lib, issiqlik o‘tkazish koeffitsienti ham kichik qiymatga ega bo‘ladi. 
Issiqlik tashuvchilarning tezligini oshirish uchun ko‘p yo‘lli isitkichlar ishlatiladi. 

---

162 
Ko‘p yo‘lli isitkichlarda trubalarni seksiyalarga bo‘lish uchun isitkichning qopqog‘i bilan truba 
to‘rining orasiga ko‘ndalang to‘siqlar o‘rnatiladi. Natijada yo‘llar soniga proporsional ravishda oqim 
tezligi oshadi. Bu esa issiqlik berish va issiqlik o‘tkazish koeffitsientlarining oshishiga olib keladi. 
Ikki yo‘lli isitkichda (1,2-rasm) silindrsimon qobiq (1) ning truba to‘rlari (3) orasiga to‘rt dona 
truba (2) joylashtirilgan. Qobiq bilan truba to‘ri orasiga to‘siq (17) o‘rnatish natijasida qurilma ikkita 
seksiyaga bo‘lingan. 
Vodoprovoddan kelayotgan sovuq suv qurilmaning birinchi seksiyasiga shtuser orqali kirib 
birinchi yo‘lning trubalari orqali pastga tushib, ikkinchi seksiyaning trubalari orqali yana yuqoriga 
ko‘tariladi va shtuser (16) orqali o‘lchash idishi (18) ga tushadi. 
8.1 - rasm. Bir yo‘lli issiqlik almashinish 
qurilmasi. 
8.2 - rasm. Ikki yo‘lli issiqlik almashinish 
qurilmasi. 
1 - isitgich qobig’i; 2 - ichki trubalar; 3 - truba to’ri; 4 - qopqoq; 5, 18- o’lchov shkalali 
baklar; 6, 7, 16 - shtuserlar; 8, 9, 10 - termometrlar; 11, 12, 13, 14 - jo’mraklar; 16 - elektr isitgich, 
17 - to’siq. 
Qaynagan suv bakdan trubalar orasidagi bo‘shliqga shtuser (6) orqali berilib jo‘mrak (12) 
orqali qurilmadan chiqariladi. 
Issiq va sovuq suvning temperaturalari termometrlar (8,9 va 10) yordamida o‘lchanadi.