O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta- maxsus ta‟lim vazir ligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti ro‟yxatga olindi

Tajriba qurilmasining tuzilishi 
Issiqlik almashinishi jarayonini tadqiq qilish uchun tayyorlangan tajriba qurilmasi quyidagi 
qismlardan tuzilgan. (7.1 - rasm): 
Tajriba qurilmasi ketma–ket ulangan to`rtta bir xil o`lchamdagi ―truba ichida truba‖ tipidagi 
issiqlik almashinish elementlaridan hamda issiq va sovuq sig`imlaridan iborat bo`lib, quyidagi 
qismlardan tashkil topgan: 
1,2-mos holda sovuq va issiq suv sig`imlari; 3-elektrik isitgich; 4, 5, 8, 9, 12, 13, 16, 17, 20, 21 
- suv temperaturasini o`lchash uchun termometrlar; 6, 10, 14, 18 - issiqlik almashinish 
elementlarining tashqi trubalari; 22, 23 - elementlarga issiq va sovuq suv uzatiladigan 24, 25, 26, 27, 
28, 29 - issiqlik tashuvchilardan proba olish uchun ventillar. 
7.1-rasm. Tajriba qurilmasining sxemasi 
1,2-mos holda sovuq va issiq suv sig`imlari; 3-elektr isitgich; 4,5,8,9,12,13,16,17,20,21-suv 
temperaturasini o`lchash uchun termometrlar; 6,10, 14,18-issiqlik almashinish elementlarining
ichki trubalari; 7, 11, 15, 19-issiqlik almashinish elementlarining tashqi trubalari; 22,23-
elementlarga issiq va sovuq suv uzatiladigan ventillar; 24, 25, 26, 27,28,29-issiqlik tashuvchilardan 
proba olish uchun ventillar. 
Ishni bajarish tartibi: 
―Truba ichida truba‖ tipidagi issiqlik almashinish qurilmasida jarayonni 
tadqiq qilish quyidagi tartibda olib boriladi: 
1. Sovuq va issiq suv sig`imlari suv bilan to`ldiriladi. 
2. Elektrik isitgich tok manbaiga ulanib, sig`imdagi suv 100
0 
gacha isitiladi. 
3. 22 va 23 ventillar ma`lum miqdorda ochilib oqimning laminar rejimini (Re<2320) 
ta`minlaydigan suv sarfi o`rnatiladi. Bunda suv sarfi quyidagicha teng bo`lishi shart: 
(7.1) 
(7.2)
(7.3) 
bu yerda: 
- sovuq suvning trubalar orasidagi halqasimon bo`shliqdagi oqim tezligi, m/s; 
- sovuq suvning halqasimon bo`shliqdagi oqimining ko`ndalang kesim 
yuzasi, m
2
; 

---

158 
- sovuq suvning o`rtacha temperaturasigacha mos keluvchi zichligi va dinamik 
qovushqoqlik koeffitsienti 
Sovuq suv sarfi sekundomer va menzurka yordamida aniqlanadi: 
(7.4) 
(7.5) 
bu yerda: V
2
- sovuq suvning hajmiy sarfi; m
3
/s; 
vaqt davomida menzurkaga yig`ilgan suv hajmi, m
3
. 
Yuqoridagi tartibda issiq suvning ham sarfi o`rnatiladi. 
4.
Ma`lum vaqt oraliqlarida sovuq va issiq suv temperaturalari o`lchab boriladi. Tajriba sovuq 
va issiq suvning isitkichdan chiqishidagi temperatura turlari o`zgarishsiz qolgungacha davom 
ettiriladi. O`lchash natijalari 7.1-jadvalga yozib boriladi. 
7.1.-jadval.