O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta- maxsus ta‟lim vazir ligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti ro‟yxatga olindi

№ 
G2 
kg/
s 
V2 
m3/
s 
Re 
s 
Termometrlar ko`rsatkichi0S 
G
1 
kg
/s 
K, 
 
Kkr, 
 
4 
5 
8 
9 12 
13 
16 17 20 21 
Tajriba natijalari asosida quyidagi hisob - kitoblar bajariladi: 
A) Issiqlik o`tkazishning asosiy tenglamasidan issiqlik o`tkazish koeffitsienti aniqlanadi: 
Vt/(m
2
K)
(7.6) 
bu yerda: F- issiqlik almashinish yuzasi, m
2
(7.7) 
D
o‘r 
- ichki trubaning o`rtacha diametri, m; 
- ichki trubaning ichki va tashki diametrlari, m; 
- ichki trubaning issiqlik almashinish jarayonida qatnashayotgan uzunligi, m. 
- issiqlik almashinish jarayonining harakatlantiruvchi kuchi, 
0
S. 
min
max
min
max
'
lg
31
,
2
t
t
t
t
t
r
o








(7.8) 
Agar issiq va sovuq suv bir tomonga harakatlansa: 
Agar issiq va sovuq suv bir - biriga qarama - qarshi harakatlansa: 
Agar: 
2
,
`
2
/
min
max
`
min
max
t
t
t
lsa
bo
t
t
r
o








(7.9) 
- jarayonda issiq suvdan berilgan issiqlik miqdori, Vt: 
(9.10) 
- sovuq suvning o`rtacha temperaturasiga mos keluvchi solishtirma issiqlik sig`imi, 
J/(kg K).
 
B) Issiqlik o`tkazish koeffitsientining kriterial qiymati quyidagicha hisoblanadi: 
(7.11) 
bu yerda
- mos holda, issiq suvdan ichki trubaning ichki sirtiga va tashqi sirtidan sovuq 
suvga issiqlik berish koeffitsientlari, Vt/(m
20
S) 
- ichki truba devori qalinligi (m) va issiqlik o`tkazuvchanlik koeffitsienti, Vt/(m K) 

---

159 
Issiqlik berish koeffitsienti quyidagi kriterial tenglamadan hisoblanadi: 
(7.12) 
(7.13) 
bu yerda:Nu
1
, Nu
2
- issiq va sovuq suv oqimlari uchun Nuselt kriteriyasi bo`lib, uni hisoblash 
tenglamasining shakli Reynolds kriteriyasining qiymatidan bog`liq bo`ladi. Reynolds kriteriyasi 
quyidagi tenglamadan hisoblanadi: 
(7.14) 
(7.15) 
bu yerda: 
- mos holda, issiq va sovuq suvning o`rtacha temperaturasiga 
mos keluvchi zichligi, dinamik qovushqoqlik va issiqlik o`tkazuvchanlik koeffitsienti. 
- issiq suv oqimining ekvivalent diametri, m. 
- issiq suvning ichki trubdagi oqim tezligi, m/s. 
- issiq suv oqimining ko`ndalang kesimi yuzasi, m
2
Sovuq va issiq suvning oqim rejimiga mos holda Nuselt kriteriyasi quyidagi tenglamalardan 
biri bilan hisoblanadi: 
Agar Re<2320 bo`lsa; 
Agar 2320 
bo‘lsa Nu = 0,08 
Agar 
bo‘lsa: 
bu yerda: 
- Prandtl kriteriysi 
(7.16) 
- issiqlik
berayotgan va qabul qilayotgan muhitlarning issiqlik sig`imi, dinamik 
qovushqoqlik va issiqlik o`tkazuvchanlik koeffitsienti. 
- Grasgof kriteriysi 
(7.17) 
bu yerda: - erkin tushish tezlanishi, m/s
2
; 
- muhitning kinematik qovushqoqligi, 
(7.18) 
- muhitning issiqlikdan kengayish koeffitsienti, K
-1
- muhitning o`rtacha temperaturasi va devor temperaturasi orasidagi
farq, 
0
S 
Hisoblash natijalari 5.1 - jadvalga yoziladi. 
V) Ikki uslub bilan hisoblab topilgan issiqlik o`tkazish koeffitsientining qiymatlari solishtirilib, 
o`lchash va hisob - kitoblarning qanday aniqlikda bajarilganligi haqida xulosa qilinadi. 
7.2. – rasm. Issiqlik tashuvchilar temperaturasining qurilma uzunligi bo`yicha o`zgarishi. 
a) issiqlik tashuvchilarning bir tomonlama harakatida; b) issiqlik tashuvchilarning qarama-
qarshi yo`nalishdagi harakatida. 

---

160 
VI. Tajriba natijalari asosida issiq va sovuq suv temperaturasining qurilma uzunligi bo`yicha 
o`zgarish grafigi quriladi. 
VII.Sovuq suv sarfi dastlab o`tish va so`ngra turbulent rejimni ta`minlaydigan darajada 
oshirilib tajriba takrorlanadi. 
VIII. Sovuq suvning harakat yo`nalishi o`zgartirilib tajriba qayta bajariladi. Bu 9, 11 ventillarni 
yopish va 10, 12 kranlarni ochish bilan amalga oshiriladi.