|
1.3. Marketing terminlarining boshqa yondosh soha terminlari bilan bog`liqlik, mushtarak va farqli lisoniy xususiyatlari
Tilshunoslikda terminlarning o`zgarishi va yangi terminlarning paydo bo`lishi fan-texnika taraqqiyoti bilan uzviy bog`liq. Terminlarning rivojlanishi hamda boyish yo`llari bir nechta. Asosan, boshqa tillardan o`zlashtirish, keyingisi esa tilning o`z ichki imkoniyatlari asosida hosil qilinishi. U yoki bu soha terminologik tizimining barqarorligini belgilovchi asosiy omil uning tartibga solinganligi va muntazamliligidir. Tartibga solish ma`lum me`yorlar asosidva amalga oshiriladi. Marketing terminlarini boshqa yondosh soha terminlari bilan taqqoshga harakat qildik. Bunda biz terminologiyaning terminologik tizimi puxta sihlangan sohalariga e`tiborimizni qaratdik.
Matematik terminlar marketing terminlari vazifasini bajarib kelishi mumkin: chorak reja, normativ qiymat, differensial renta, yig`ma ko`rsatkich kabilar.
Texnika vositalari va ularning qismlarini anglatuvchi terminlar: amortizatsiya fondi, mashinalashgan hisob, talabning egiluvchanligi va hokazo.
Fizika terminlari: muvozanat termini marketing terminologiyasida bozor muvozanati tarzida qo`llanadi. Kapital sig`imi, tebranuvchi talab, nisbiy daraja, o`zgaruvchan xarajat kabi terminlar ham yuqoridagi xususiyatni o`zida mujassamlashtiradi.
Qishloq xo`jaligi va uning atributlarini anglatuvchi terminlar: agrar krizis, sohibkorlik, tovar xo`jaligi, undirilgan pul, iqtisodiy o`sish, agrobiznes kabilar.
Ijtimoiy fanlarga oid terminlar: moliya oligarxiyasi, avtonom byudjet, erkin savdo, bozor unsurlari, iqtisodiy inqiroz.
Zoologiyaga oid terminlar: o`rmalovchi inflyatsiya, suzib yuruvchi inflyatsiya, yuguruvchi inflyatsiya.
Tibbiyotga oid donor termini marketing terminologiyasida quyidagi ma`noda qo`llanadi: donor – moliyaviy tadqiqotlarda jahon mamlakatlari, mintaqalar, hududlarni repisientlarga va moliyaviy yordam ko`rsatish (qarz berib turish va boshq.) bo`yicha donorlarga ajratish uchun qo`llanadi.
Shuningdek, bank va marketing terminologiyasida aynan bir xil ma`noda qo`llanuvchi terminlar ham mavjud:
T/r
|
Marketing va bank terminlari
|
1.
|
Avalist
|
2.
|
Baketing
|
3.
|
Banderol
|
4.
|
Doket
|
5.
|
Aksiya
|
6.
|
Fronting
|
7.
|
Fumigatsiya
|
Har bir soha terminlarida o`zaro shaklan bir xil terminlar mavjud bo`lsa-da, ma`no jihatdan farqli hisoblanadi. Ikkala sohaga xos bir xil shaklga ega terminlarni ko`rib chiqamiz:
Aksiya – bu fransuzcha “action” so`zidan olingan bo`lib, aksiyadorlik jamiyatining ustav fondiga muayyan hissa qo`shganlikka guvohlik beruvchi, uning egasiga foydaning bir qismini olish va uni boshqarishda ishtirok etish huquqini beruvchi qimmatli qog`oz12.
Aksiya (ingl. action) – mulkiy huquqlarni belgilangan shaklda ifodalovchi, aksiyadorlik jamiyati chiqargan qimmatli, daromad keltiruvchi qog`oz13.
Ushbu termin mohiyatan ikkala sohada ham bir tushunchani ifodalasa ham qo`llanilishi jihatidan o`zaro farqlanadi. Lug`at tuzuvchilarning yondashuvi ham termin ma`nosiga ta`sir etgan.
Balans – bank mablag`lari va ularning tashkil topish manbalari holatini pul shaklida guruhlash va aks ettirish usuli14. Izohli lug`atda quyidagicha ta`riflangan: “Balans ( fr. balance – tarozi, lot. bilanx – tarozning ikki pallasi): 1) muvozanat tenglik; 2) doimo o`zgarishda bo`luvchi kirim-chiqim, daromad va buromadning o`zaro nisbatiyoki muvozanatini ifoda etuvchi ko`rsatkichlar tizimi15.”
Demak, muayyan terminologik tizim yoxud umumiste`moldagi ma`nosi ko`chirilgan leksemalar boshqa sohaning “mulki”ga aylanar ekan, yakka holatda ham, ma`lum so`zlar qurshovida ham aynan shu sohaga doir tushunchalarni ifodalay oladi. Yana shuni ham xulosa o`rnida ta`kidlashim joizki, bir termin turli sohalar terminologiyasi uchun ham birlik bo`la olishi mumkin. Shuningdek, aynan sohaning o`zigagina xos terminlar soha obyektiga aylangan tushunchalar bilan bog`liq bo`ladi. Marketing terminologiyasigagina xos terminlar esa market terminelementi bilan bog`liq.
Yondosh soha terminlari bilan bog`liqligi – bu marketing termini ham bir tizim doirasida qo`llanib, ayni shu soha uchun xizmat qiladi. Shuningdek, maxsus leksika tarkibida o`rganiladi. Mushtarak jihatlari deganda, birinchidan, o`zlashma terminlarning miqdoran ko`pligi, terminni o`zbekchalashtirishda kalkalash, natijada, termin strukturasining o`zgarishi: o`rmalovchi inflyatsiya, bozor muvozanati, iqtisodiy inqiroz kabi. Shuningdek, yondosh soha terminlarida kalkalash tufayli birikma terminlarning hosil bo`lganligi. Bularning barchasi mushtarak jihatlarni mujassam etadi. Marketing terminlarining yondosh soha terminlaridan farqi:
1) soha terminlari faqat shu sohaga oid tushunchalarni ifodalab kelishi;
2) o`z qatlamga oid terminlarning ko`pi iste`moldan chiqqanligi va ularning o`rni o`zlashma terminlarni tilning o`z ichki imkoniyati asosida qayta yasash: bizneschi, auditchi, aksiyador kabi;
3) ushbu sohaga oid konkret ishlangan lug`atlarning kamligi, ishlanmaganligi;
4) zamonga hamnafas bo`lgan, qamrovi keng soha ekanligi;
5) bir necha tarkibli terminlarning mavjudligi. Ushbu xususiyatlari bilan marketing terminlari yondosh soha terminlaridan farq qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
