O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

( 0 ,1 —0,3% ) q o ‘sh ish buyum lar m ustah k am ligi faqat ularni
yum shatuvchi om il sifatida va suv-gips nisbatining kam ayishi
hisobigagina emas, balki hosil b o ‘layotgan ikki gidrat kristallarining
adsorbsion m odifikasiyasi hisobiga ham ortishiga im kon beradi.
Shuningdek, sirt-faol qo'shilm alar yordam ida, gipsning doim iy
sarfi o'zgarm agan sharoitda beton aralashm asining harakatchan-
ligini oshirishi m um kin.
S o ‘nggi vaqtlarda qotish jarayonini vaqt davom ida bir m e’yorga
solish uchun ba’zan sirt-faol moddalar va stabilizatorlar bilan
birgalikda turli p o lim e r m o d d alar ish la tilm o q d a . M a salan ,
J.P.D okukina yarim gidratning tishlashish tezligini sekinlashtirish
uchun dikarbon kislotalar sopolim erlaridan foydalanishni tavsiya
etd i. U lar sir t-fa o l m o d d a b o ‘lib, faqat tish la sh ish v aq tin i
sekinlatibgina qolm ay, balki polim erlangandan so ‘ng turli tarkibiy
tuzilmalarning hosil b o iis h ig a im kon beradi, bunday tuzilm alar
q otayo tga n g ip sn in g fiz ik -m e x a n ik xossalariga y axsh i t a ’sir
ko'rsatadi.
Ko'pgina q o‘shilmalar, masalan, sulfit-spirt bardasi va, ayniqsa,
natriy abiyetat havo tortuvchi moddalar hisoblanadi, bu moddalar
betonga q o ‘shilganda beton aralashmasida bir tekis tarqalgan havo
pufakchalari soni ortadi. A na shunday qo'shilmalardan foydalanish
betonning sovuqqa chidam liligini oshiradi. Shuni ham aytib o ‘tish
m uhim ki, xamir elastik holatda b o ‘lgan va qattiq tuzilm a sinchlari
bo'lm agan dastlabki davrda asosan kontraktatsiya va sedim en-
tatsiya, ya’ni c h o ‘kish hisobiga betonning reaksiyaga kirishishi
kuzatiladi. H osil b o ‘layotgan ikki gidratning keyingi shiddatli
kristallanish davrida qotayotgan tizim kengaya boshlaydi. Organik