O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

Laboratoriya sinovlariga k o ‘ra, taxm inan har 1% uch kalsiyli
silikatga 0 ,5 —0,75% gidravlik qo'shilm a solish m umkin. Shunga
asosan, pussolan portlandsem ent tayyorlash uchun uch kalsiyli
silikatga boy alitli klinkerlar ishlatish maqsadga m uvofiq, degan
xulosaga kelish m um kin. A m m o qo'shilm aning y o i qo'yilishi
m um k in bo'lgan m iqdorini ham m a vaqt klinker m ineralogik
tarkibiga qarab belgilab bo'lmaydi. Chunki qo'shilmalarning faolligi
har xil bo'ladi. M asalan, Ig trepel yoki diatom it 150 mg gacha
CaO yutadi, pem za yoki gliyej esa 50 m g CaO yutadi. Ohakni
to'liq biriktirish u ch u n faolligi past qo'shilm aga nisbatan faol
qo'shilm adan kam talab qilinadi. A m aliy m a’lumotlarga ko'ra,
faolligi 200 b o ig a n krem niy oksidli chiqindi qo'shilm asining
maqbul m iqdori sem ent massasidan 20 —25%, faolligi 150 bo'lgan
trepel, opoka, diatom it va boshqalarniki esa 25 —30% va faolligi
50—60, qo'shilm alam iki esa 40 —50% bo'ladi.
233

---

Iqtisodiy jihatdan qaraganda qo'shilm a im kon i boricha k o‘p
q o ‘shilgani yaxshi. Lekin bu narsa sem ent mustahkamligining o ‘sish
tezligiga va uning so'nggi pishiqlik qiymatiga salbiy ta’sir ko'rsatadi,
chunk i qo'shilm a m iqdori ortishi bilan sem ent klinkeri qism ining
qotish sharoitlari yom onlashadi (klinker zarrachalari bir-biridan
ancha ajralib qoladi).
. G liyej portlandsem ent chuchuk suv va tarkibida sulfat tuzlari
b o ‘lgan sh o ‘r suvlarga chidam li. Zarur m iqdordagi (30% atrofida)
gliyejni portlandsem ent tarkibiga uni tuyishdan oldin q o ‘shilganda
u n in g m u stah k am ligi kam ayib, z ic h lig i ortadi. G liyej od d iy
portlandsem entning zichligini oshirish va «sem ent basillasi»ning