O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

va uning filtrlash qobiliyati b o ‘shashishi m um kin. Bunda alm ashi­
nuv reaksiyalarining kam eriydigan m ahsulotlari, ch u n o n ch i,
kalsiy sulfat va m agniy gidrat oksidi ishtirok etadi, ular kovak-
209

---

g ‘ovaklarni butunlay berkitib, agressiv suvning sem enttoshga singib
kirishiga xalaqit beradi.
H ozirgacha ko'rilgan barcha tur korroziyalar kim yoviy y o ‘l
bilan vujudga keladi. Sem enttoshda fizik korroziya jarayonlari ham
sodir b o ‘lishi m um kin. Bular sem enttosh va betón goh nam iqib,
g o h qurib kichrayishi va shishishi (deformatsiyalarga uchrashi) va
eruvchan tuzlar suvning sem ent kovaklarida bug‘lanishi tufayli
to'planib qolishi, shuningdek, suvga to'yinib turgan betonlarning
dam m uzlab, dam erib ketishi natijasida sodir bo'lishi m um kin.
A yn iqsa, sem en tto sh va b etó n kovaklarida ham da n aysim on
kapillyarlarda kristallogidratlarga aylangan tuzlar kovak va kapillyar
devorlariga katta b osim bilan ta ’sir qiladi.
Betonlar 3 oy davom ida 5 % konsentratsiyali quyidagi eruvchan
tuzlar: N a S 0 4, M g S 0 4, N a C l, C a S 0 4 tu zlam in g dam nam ini
shim ishi va dam bug‘lanishi natijasida vujudga kelgan kristallanish
b osim i tegishlicha 0 ,4 4 , 0 ,3 6 , 0 ,2 7 , 0,9 M Pa b o ‘ladi.
Sem enttosh va betón mikrokovaklari va kapillyarlarida kimyoviy
korroziya tufayli t o ‘plangan tuz ham bo'lishi m um kin — u ikki
m olekula suvli gips va gidrosulfoalyum inatdir. Buning ta ’sirida
betonlarning buzilishi yuqorida k o ‘0rib o ‘tildi. Bunday korroziya
M a r k a z iy O siy o resp u b lik a la r id a k o ‘p u c h r a y d i. N a 2S 0 4,
M g S 0 4 • H 20 kabi tuzlar sem enttosh ham da betón kovaklarida