O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

aylanuvchi pechlarda portlandsem ent xom ashyo aralashmasini
kalsiy xloridli tuzli eritmada kuydirish sharoitiga m uvofiq termik
parchalash y o ‘li bilan olingan klinkerni tuzsizlantirish jarayonini
o ‘z ichiga oluvchi sem ent klinkeri hosil qilishning past haroratli
texn ologiyasi ishlab chiqildi. Bundan tashqari, bu tadqiqotlar
asosida olingan k lin kem ing m ineralogik tarkibini m aqbullash,
ishlab chiqarish sharoitlarida past harorat bilan klinker olish
158

---

im konini aniqlash, shu klinker asosida sem entning xususiyatlarini
o ‘rgan ish va h o s il b o 'lg a n s e m e n t n in g g id r a ta ts iy a la n ish
jarayoníarini ham da qurilish uchun xos xususiyatlarini belgilash
m umkin b o ‘ldi. Portlandsem ent klinkerini pishirish harorat 300°C
gacha pasaydi. Pechning ishlab chiqarish unum dorligi 50% oshdi.
Pech ftiterovkasi ustida yaxshi barqaror qatlam hosil b o ‘ldi.
Portlandsem entni quruq usulda ishlab chiqarish usuli keyingi
yillarda keng tarqalmoqda. Bu usulda xom ashyo dastlab quritiladi,
so ‘ngra q o ‘shiladigan moddalari bilan birgalikda tuyib maydalanadi
yok i bir va q tn in g o ‘zida ham quritiladi, ham kukunlanadi.
Ikkinchisi hozirgi kunda ko'proq uchraydi. H osil b o ‘lgan kukun-
sim on xom ashyo maxsus siloslarda yaxshilab aralashtirib turiladi
va saqlanadi. Portlandsem entni quruq usulda ishlab chiqarish k o ‘p
afzalliklarga era. Kuydirib klinker olinganda kechadigan fizik-
kimyoviyjarayonlar deyarli o ‘zgarmaydi, faqat texnologiyada ancha
o'zgarishlar yuz beradi.
Yuqorida aytib o ‘tilganidek, h o ‘l usulda portlandsem ent ishlab
chiqarishda xom ashyo kom ponentlari yaxshi aralashadi va x o m ­