O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

portlandsem ent hajm ining notekis o'zgarishiga sabab b o ia d i,
shuning uchun klinker tarkibida ohakning ko'payishiga y o ‘l q o‘yish
m um kin em as.
Sovitish zonasida klinker 1000— 1 100°C haroratda chiqadi va
u n i b u tu n la y so v itish u c h u n p e c h so v itg ic h ig a yu b o rila d i.
Sovitgichning q o ila n ilish i katta iqtisodiy ahamiyatga ega. Klinker
sovitilayotganda undan ajralib olinayotgan issiqlik yana pechga
qaytariladi. D e m a k , klinker sovitgich larda qan ch alik yaxshi
sovitilsa, y o q ilg id a n foydalanish samarasi harn shunchalik yuqori
b o ‘ladi va y o q ilg i kam sarflanadi. Sovitgich yaxshi ishlaganda,
sovitilgan klinker harorati 50°C dan oshm asligi lozim .
Z am onaviy zavodlarda klinkerning pishish jarayoni avtomatik
ravisbda kuzatib turiladi. Bu esa klinker sifatini ancha yaxshilashga
im kon beradi. Bundan tashqari, avtom atik kuzatish ldinker hosil
b o ‘lish jarayonlarini boshqarishga im kon yaratadi va texnologik
rejimning buzilishiga y o i qo'ymaydi. Natijada mehnat unumdorligi
oshadi va m ahsulot ishlab chiqarish k o ‘payadi. Bundan tashqari,
klinkerni kuydirish sifatini avtom atik tekshirib, jarayonni kerak
tom on ga o ‘zgartirib turish shlam , y o q ilg i sarfini ham da pech
barabanining aylanish tezligini, ya’ni materialning baraban b o ‘ylab
harakat tezligin i tegishlicha o ‘zgartirish y o i i bilan pechning har
bir zonasida doim bir xil harorat va gaz rejimini saqlashga yordam
beradi. A yniqsa, tarkibida C 3S k o ‘p b o ig a n klinkerning hosil
b o iis h in i tezlashtirish uchun maxsus qo'shim chalar — m in e-
ralizatorlar (C a F 2, N a ,S iF 6 yoki M gSiF 6, F e20 3, gips va fosfogips)
qo'shiladi. M ineralizatorlar faqatgina pishirish harorati va erigan