O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

C 2S ning erishi va ohakning yutilishi butun kuydirilayotgan
aralashma massasida b o ‘lmay, balki uning ayrim ulushlarida o ‘tadi.
D em ak, ohak ikki kalsiy silikatni t o ‘liq singdirib olishi uchun
materiallarni m a iu m vaqtgacha pishirish harorati (1350— 1450°C)
da tutib turish talab qilinadi. M ateriallar bu zonada qancha k o ‘p
tutib turilsa, ohak shuncha t o ‘liq b o g ‘lanadi, shu bilan birga C 3S
kristallari ham yiriklashadi. Klinkerni pishirish haroratida kam vaqt
ushlab turish tavsiya qilinadi, agar shunday qilinsa, portlandse-
m entning (C 3S unda mayda kristallar k o ‘rinishida bo'ladi) fizik-
m exanik k o ‘rsatkichlari yuqori b o ‘ladi.
K linker hosil b o ‘lish jarayonini tezlashtirish, shuningdek,
tarkibida C 3S k o ‘p b o ig a n klinkerlar tayyorlash u ch u n ba’zi
moddalar (kalsiy ftorid C aF2, tem ir oksid va boshqalar) ishlatiladi.
Bu m oddalar silikat aralashm alam ing erish haroratini pasaytiradi.
Suyuq faza ancha barvaqt hosil b o ‘lsa, bu hol klinkerning hosil
b o ‘lish jarayonini nisbatan yuqori haroratlar sohasiga suradi.
Klinker pishirish zonasidan sovitish zonasiga tushadi. Bu yerda
klinker qarshisiga sovuq havo oqim i oqib keladi. Pishirish zonasida
155

---

ayrim vaqtlarda aralashmaning butun ohagi qumtuproqqa butunlay
to'yinib ulgurmaydi. Bu jarayon aralashmada ohak va C2S kamayishi
sababli yanada sekinlashadi. Natijada to ‘yinish koeffitsiyenti yuqori
b o ig a n klinkerlarda doim erkin ohak bo‘ladi. Bunday klinkerlarda
ohak C 3S holda iloji boricha k o‘proq o ‘zlashtirib olinishi kerak.
Klinker tarkibida erkin ohak 1—2% b o ‘lsa, portlandsem ent sifatiga
salbiy ta ’sir ko'rsatm aydi. Biroq uning m iqdori k o ‘p b o is a ,