O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

X om ashyo aralashm asida kalsiy oksidning paydo b o ‘lishi va
jarayondagi yuqori harorat gil tarkibidagi krem niy, alyum iniy va
tem ir oksidlam ing kalsiy oksid bilan o ‘zaro kim yoviy ta’sir etishiga
olib keladi. B u o'zaro ta ’sir etishish qattiq holat (qattiq fazalar)
da ro‘y berishi m um kin. Yuqori harorat m oddaning kristall turidagi
a to m va m olekulalari shunday kuch bilan tebrana boshlaydiki,
bunda ikkinchi m odda atom va m olekulalar bilan o ‘rin almashishi
m umkin b o ‘lib qoladi. Shuning uchun m oddalam ing qattiq holatida
reaksiyalar sodir b o ‘ladi. Bu reaksiyalar ikki m odda yuzasida o ‘tadi.
B y esa nim a uchun xom ashyo kom ponentlarini juda maydalab
tuyish va yaxshilab aralashtirish zarurligini k o ‘rsatadi.
6 80— 1000°C haroratda oraliq birikma 2CaO • S i 0 2 • C a C 0 3
(«spurrit» m inerali) hosil bo'ladi. lin in g parchalanishi past haro­
ratda C 2S ning kristallanishiga im kon beradi. 2CaO • S i 0 2 • C a C 0 3
birikm asini E ytel, K ourtayl, Kryogar, Illner, Luginina kabilar
sin tez qilganlar. Xerr, X ennig, Sholse k o ‘p m iqdorda spurritni
M gC l2, F eC l3, KC12 ishtirokida 750°C haroratda hosil b o ‘lishini
aniqlashgan. Bu k o ‘rsatilgan m oddalar reaksiyaning ketishiga
katalitik ta’sir ko'rsatgan.
800°C dan yuqori haroratda spurrit parchalanadi va o ‘ta
reaksiyaga kirishishga m oyil C 2S ni hosil qiladi. Ishqor va ftor
tuzlari spurrit hosil bo'lish jarayonini tezlatishi ham aniqlangan.
S hu sharoitda xom ash yo tarkibida 12CaO • ^A120 3 • 2 ,5 C a C 0 3
birikmasi borligi ham topilgan. Spurritning parchalanish harorati
k o ‘p hollarda 840—920°C. Ularning m inerali (C 2S) va CaO ga
parchalanadi. Kurdovskiyning ko’rsatishicha, spurrit C a C 0 3 ga