O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

yordam beradi va bir qator beton konstruksiyalar ishlab chiqarishda
portlandsement o ‘m ida ishlatiladi.

---

II b o b. Portlandsement
3. Tarkihi va sinflanishi
Erib qovushib qolguncha kuydirilgan klinkerni gips, ba’zi
hollarda esa maxsus q o‘shimchalar bilan birgalikda tuyishdan hosil
b o ‘lgan gidravlik b o g ‘Iovchi m odda portlandsem ent deb ataladi.
K uydirish m ahsulotida kalsiy silikatlar k o ‘p bo'ladi (7 0 —80%).
Q ism an erish natijasida qovushib qotib qolgan m ayda-yirik tosh
bo'laklar klinker deyiladi. Portlandsem entni klinker tarkibiga m os
keladigan m ahsulotning xom ashyo aralashmasini to ‘la eritish y o i i
bilan ham olish m um kin.
26798.0-26798.2-85 Davlat standartlariga ko‘ra portlandsement
x o ssa la rin i o'zgartirib turish, sh u n in g d ek , u n in g tannarxin i
kam aytirish m aqsadida klinkerga faol (gidravlik) va inert m in e ­
ral q o ‘shim chalar qo'shishga ruxsat etiladi. Inert q o ‘shim chalar
(o h a k to sh , d o lo m it, kvars qum va boshqalar) m iqdori 10% dan,
faol (trepel, diatom it, trass va boshqalar) q o ‘shim chalar m iqdori
esa 15% dan oshm asligi kerak. Biroq gidravlik q o ‘shim chalar
20% va undan ortiq b o ‘lishi ham m um kin. U holda m aydalangan
m ah su lot n im a qo'shilganiga qarab nom lanadi. Y a’ni, q o ‘shilm a
sifatida donador d om na tosh qoli ishlatilsa, 
toshqolportlandsement
d e b , 
t a b ii y
g i d r a v li k
q o ‘s h i im a la r
i s h l a t i l s a ,
pussolanportlandsement
deb ataladi.
Klinkerni tuyayotganda unga odatda ko‘pi bilan 3% gips (sulfat