O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

m ahsulot shar tegirm onlarda gips va gidravlik q o ‘shilm alar bilan
yoki ularsiz tuyiladi.
K o lin ib turibdiki, sun’iy y o l bilan tuziígan aralashmadan
rom ansem ent ishlash texnologiyasi tabiiy mergellardan ishlashga
qaraganda birmuncha murakkab. Bundan tashqari, xuddi ana shuncha
mablag' sarflash va ana shu uskunalarning o'zidan foydalanish
bilan nisbatan ancha sifatli bog‘lovchi olish mumkin. Bu usul asosan
m ahalliy yoqilg‘i (o'tin , torf, past kaloriyali k o‘mir va slanes)
dan foydalanilgan taqdirdagina o 'zin i oqlaydi.
113

---

Romansementaing qotishi, xossalari va ishlatilishi. 
Gidravlik
ohak tarkibidagi gidravlik kom ponentlar qotayotganda qanday
jarayonlar ro‘y bersa, romansem ent qotayotganda ham ana shunday
ja r a y o n la r s o d ir b o ‘la d i. R o m a n s e m e n t k u k u n i suv b ila n
qorilganda kalsiy silikatlari, alyuminatlari va ferritlari gidratlanadi
va kalsiy gidrosilikatlar, gidroalyum inatlar va gidroferritlar hosil
qiladi. Gidratlar juda ham m ayda kolloid zarrachalar k o ‘rinishida
ajralib chiqadi va yopishqoq, yoyiluvchan m assa hosil qiladi. Ular
sem ent zarralari orasidagi ishqalanishni kamaytiradi va shu bilan
sem en t xam irini plastik qiladi. M a ’lum vaqtdan keyin xam ir
m ustahk am lana bosh layd i, quyuqlashadi, tishlashish jarayoni
r iv o jla n a d i. S e m e n t x a m ir i e r k in su v n i y o ‘q o t is h i b ila n
koagulyatsiyalanishi (zichlashishi) tufayli m ustahkamlanadi.
Sem ent xamiri yanada zichlashganidan keyin butunlay noplastik
bo'lib qoladi va berilgan shaklni saqlaydigan qattiq jismga aylanadi.
Biroq hali unchalik m ustahkam bo'lm aydi (sem ent xam irning