O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

tim izning ham m a joyida bu q o ‘shilm alar bir tekis tarqalmaganligi
uchun hamma yerda topiladigan va um um iy bo'la oladigan q o ‘shilma
topish ustida izlanishlar qizib ketdi.
S u n ’iy pu ssolan li q o ‘shilm alar birm uncha keng tarqalgan
b o ‘lib, bularga kaolinli va boshqa gilsim on tuproqlar kiradi. Sun’iy
pussolanli q o ‘shilm alarning xossalari yaxshi o ‘rganilmagan.
Barcha korxonalar portlandsem ent ishlab chiqarishda uning
tarkibiy qismi b o ‘lgan giltuproqni topishlari m um kin. Shuning
uchun kuydirilgan tuproqdan pussolan q o ‘shilm a sifatida foyda-
lanish m um kin b o ig a n 0 ‘zbekistonda kaolin tuprog'ining juda
katta zaxirasi mavjud. «V N IISem ent»da (R ossiya) olib borilgan
tadqiqotlar natijasida kuydirilgan kaolinli tuproqdan tayyorlangan
pussolan sem entlarning tuzli (sh o‘r) suvlarga chidam siz ekanligi
aniqlandi. Bu kutilm agan h oi edi.
1937- yilda sobiq ittifoq Fanlar akadem iyasining betonlar
korroziyasi bo‘yicha yig'ilishida «Mineral suvli yerlaiga m o ‘ljallangan
inshootlar uchun tayyorlanadigan portlandsem entlar (glinitdan
tashqari) yaxshi o ‘rganiIgan, ular sinalgan gidravlik q o ‘shilm alar
asosida tayyorlanishi lozim », degan qaror qabul qilindi.
0 ‘rta Osiyoga pussolan sementlari juda zarur, chunki bir qator
hududlam ing yer osti suvlari juda ham m inerallangan bo'lib, u
yerlarda portlandsem entdan gidrotexnik inshootlar va sanoat
korxonalarini qurish m an etilgan. P u ssolan sem entlar ishlab
chiqarishda kuydirilgan k aolin itli tuproq birdan-bir m ahalliy
q o ‘shilm a hisoblanar edi.
Bu masalaning m uhimligini nazarda tutgan holda 0 ‘zbekistonda
professor I.S. K ansepolskiy tabiiy kuydirilgan kaolinitli tuproq va