O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

guruhi oddiy tam ponaj sem entlarni ularga turli tuzlar va ularning
aralashm asi ham da yuqori m olekulyar polim erlar q o ‘shib, juda
chuqur 0 ‘rta O siyo gaz quduqlarida ishlatish m um kinligini asoslab
berdilar. N atijada sem entlar xossasi m a’lum darajada o'zgardi.
M axsus tam ponaj sem entlar turlarini har xil sanoat chiqin-
dilari asosida k o ‘paytirish, ularning qotish nazariyasini rivoj-
lantirish kabi ilm iy ishlar respublikamiz mustaqil bo'lgandan keyin
kun sayin rivojlanmoqda.
26. Pussolan portlandsementlar
F aol m inerai m oddalar m ayda qilib tuyilgan to g ‘ jinslari yoki
sa n oat ch iqin dilarid an iborat b o ‘lib, ular tarkibida C a (O H )2
b o ‘lgan m oddalarga q o ‘shib aralashtirilsa, suvda qotadigan b o ‘lib
qoladi. Bu q o ‘shim chalar asosan faol shakldagi oddiy sharoitda
ohak bilan o ‘zaro ta’sir etishadigan qum tuproq va giltuproqlardan
tarkib topgan, ularning o'zaro ta ’sir etishuvi natijasida gidrosili-
katlar va gidroalyum inatlar, y a ’n i suvga ch id am li b o g lo v c h i
m oddalar hosil b o ‘ladi.
Sem entga q o ‘shilgan tabiiy gidravlik moddalar tarkibiga vulqon
kullari, tuflar, trasslar, pem za, diatom itlar, trepel va opokalar
kiradi; sung‘iy q o ‘shim chalar sifatida esa yoqilg'i kuli va yoqilg‘i
to sh q o li, dom na pechlaridan chiqqan donador tosh qol, kuydi-
rilgan gil va shu kabilar ishlatiladi.
228

---

Kalsiy gidrat oksid C a(O H )2 portlandsem ent qotayotgan vaqtda
ajralib chiqadi. Portlandsem ent gidravlik q o ‘shim chalar aralash-
tirilganda^sa qo'shimchaning turiga qarab, pussolan portlandsement
yoki toshqolli portlandsem ent hosil b o ‘ladi.