O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

Talab qilingan kim yoviy tarkibli bir jinsli xom ashyo aralash-
m asini hosil qilish uchun uning tarkibiga kiradigan materiallarni
tayyorlash kerak. Bunday aralashmani tayyorlash uchun uning
tarkibiga kiradigan m ateriallar (ohaktosh , gil va t o ‘g ‘rilovchi
q o ‘shilm alar) ning ham m asi m ayda qilib tuyiladi va yaxshilab
140

---

aralashti rilad i. Aralashma tarkibiga kiradigan materiallar maydalab
tuyilsa, x o m a sh y o aralashm asi tarkibidagi oksidlar kuydiri-
layotgañda o ‘zaro yaxshi ta’sirlashadi. X om ashyo iloji boricha
maydalab tuyilsa, u kuydirilayotganda klinkerda ta'sir etishm ay
qolgan m oddalar deyarli b o ‘lm aydi. Bu vaqtda ham m a oksidlar
minerallar holida b o g ‘langan bo'ladi.
M ayda. qilib tuyilgan m ateriallar quruqligicha yoki suvda
yaxshilab aralashtirilishi mumkin. X om ashyo materiallari suv bilan
tayyorlansa, portlandsem ent ishlab chiqarish « h o ‘l» usul deb,
quruqligicha tayyorlansa, «quruq» usul deb ataladi. Qaysi usulni
tanlash tex n o lo g ik va texn ik -iq tiso d iy xarakterdagi bir qator
omillarga bog‘liq (chizm aga qarang).
G archi texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlar jihatidan quruq usul
afzalroq b oT sa h a m , h o zirg i vaqtda qator m am lak atlard a,
shuningdek, Rossiyada va A Q SH da h o ‘l usul, quruq usul esa
Y aponiya, G erm aniya va Italiyada keng tarqalgan. H ozirgi kunda
m am lakatim izda ham «quruq» usulni k o ‘proq qo'llashga m oyillik
salm oqli o ‘rin olm oqda.
9. Ohaktosh va gilni qazib olish, tashish hamda xomashyo
aralashmasini tayyorlash
O h a k to sh b ila n g il, o d a td a , se m e n t z a v o d i y a q in id a g i