O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

Ohak xamirining ko‘p -o z b o ‘lishi faol C aO + M gO , so ‘nmagan
donalar va kalsiy oksididan qancha borligiga b o g liq . Tarkibida
C aO O Z b o ig a n m agnezial va dolom it ohakdan oz m agnezialli
(tarkibida CaO k o‘p) ohakka qaraganda kam ohak xam ir hosil
b o‘ladi. Ohak xamirdan qancha hosil b o ‘lishi asosan zarrachalaming
so ‘ndirgandan keyingi dispers — maydalik darajasiga bog‘liq. Kalsiy
oksidi mayda zarrachalargacha juda tez so ‘nadi. H olbuki, M gO va
o ‘ta kuygan zarralar unchalik tez so ‘nm aydi. Kalsiy oksidining
gil-aralashmalari bilan o ‘zaro ta’siridan hosil b o ig a n mahsulotlar
esa y o butunlay so'nm aydi, yoki juda sekin so'nadi.
O hakning shirali yoki shirasiz b o lis h i ham zarrachalam ing
m ayd alik darajasiga qarab an iq la n a d i. Shirali oh ak asosan
o lc h a m la r i jihatidan kolloidlarga yaqin juda m ayda C a (O H )2
zarrachalaridan tash k il top ga n b o l i b , tarkibida s o ‘nm agan
95

---

donalar kam . Shirasiz ohak ancha dag‘al so'n ad i, so'n ganda
talaygina donalari parchalanm ay qoladi.
1 kg kesak qaynam a-ohakdan olinad igan ohak xam ir hajm i,
xam ir tayyorlashning texnologik usullariga harn b o g iiq . Bevosita
kesak o h ak n i m o ‘l suv quyib s o ‘ndirish yoki kukun-ohakka
k o ‘ngildagidek xam ir hosil b o ‘lgunich a suv quyib turish y o ‘li
biian ohak xam ir olish m um kin. Tarkibi jihatidan ikkalasi ham
bir xil b o !ladi. Biroq odatda kesak ohakni s o ‘ndirganda kukun-
ohakni so'ndirgandagiga qaraganda ancha k o ‘p ohak xam ir hosil
boMadi. Boshqa bir xil sharoitlarda bu hajmlar nisbati 5:3 b o ‘ladi.
G ap shun daki, m o ‘l suv biian so'n dirgand a zarrachalarning