|
3. Mashg’ulotning tarkibiy qismi(mazmuni):
|
3. 1.Nazariy qism:
Ulug Vatan urushida kursatkich 5,2% tashkil etgan. Ulardan ukdi jaroxatlar 67,9%, yopik jarox^atlar 10,9%, utmas kurollar tufayli ochik jaroxatlar 21,9%. Yadroviy kurol kullanilganda yopik jaroxdtlar foizi oshadi. Bosh jaroxatlari tasnifi:
yaralovchi kurol turiga kura: ukrtar kuroldan (ukdi, oskolkali, sharikli, uk-yoy elementlari bilan va x.k.), utmas kurollar zarbidan, yorilgan, teshilgan, kesilgan;
jaroxatlar chukurligiga kura: yumshok tukimalar yaralanishi (teri, aponevroz, mushaklar, suyak usti pardasi), teshib utmagan (ekstradural — yumshok tukimalar va kalla suyaklari), teshib utuvchi (intradural — miya va miya pardalari jarox,atlari bilan);
yara xarakteriga kura: tegib utuvchi, kur, kirib-chikuvchi, tuknashuvchi;
segmentar, radial, diametral, parasaggital;
— kalla suyaklari sinishlari turiga kura: tulik, bulmagan (vo’boina, tashki kortikal plastinka ajralishi), chizikdi sinish (darz ketish), bosilgan (teshib utmagan yaralarda kupincha yirik bulakli), maydalangan (teshib utmagan yaralarda kupincha mayda bulakli), oskolkali sinish ( kur va kirib-chikuvchi teshib utuvchi yaralarda kupincha yirik bulakli jaroxdtlanish kalla bushligidan tashkariga bulaklar siljishi bilan), teshikli sinishlar (shuningdek — tashki tuknashuvchi yaralarda tik sinishlar); Teshib utuvchi yaralarning mutlak. belgisi — yaradan likvor va miya detrit okishi. Noxush okibatlarga stvol simptomlari kiradi: chukur miya komasi, gipertermiya, stvolli tutkanoklar, patologik nafas, korachik, korneal va pay reflekslarining yukolishi, yutishni buzilishi.
Bosh va miya uts-otar yaralari kechish davrlari:
Boshlangich ( 3 sutkagacha):yaradan kon, detrit va likvor ketishi, shish, bukish, miyaning erta protruziyasi, bulaklar, gematoma tomonidan sikilishi.
Yukumli ( 3 sutkadan 4 xdftagacha): miyaning kech (yomon sifatli) protruziyasi, yara kanalining yiringlashi, barvakt abssesslar, meningitlar, meningoensefalitlar.
Erta asoratlarni barx,am topish davri (yaralanishdan 3—4 ^afgadan sung): infeksiya uchoklarining chegaralanishi, yot tanalarning inkapsulyatsiyasi, kech abssesslar.
4. Kechki asoratlar davri ( 2—3 yilgacha): sekin kechuvchi yalliglanish
jarayonlarining kdytalanishi — miya abssesslari, ba’zan — ensefalitlar,
meningitlar.
5.Uzok, okibatlar davri (un yillab davom etadi) — chandik, ^osil bulishi, jaroxatdan keyingi epilepsiya, miya kistogi, kistlar, porensefaliya
Tibbiy saralash va bossichli davolash
Birlamchi tibbiy yordam: —ximoya aseptik boglami,
k,on, kusuk, massalar aspiratsiyasi, til ketib krlishini (yonboshlatish,k,oringa yotk,izish, til fiksatsiyasi) oldini olish,
extiyotlik bilan olib chik,ish.
Birinchi shifokor yordami:
— tashki kon ketishini tuxtatish,
nafas yullari utkazuvchanligini tiklash,
nafas va yurak stimulyatorlari,
antibiotiklar , kokshol anatoksini, K^K,3,
mavjud umumnevrologik va uchokli simptomatikani ruyxatga olib birinchi tibbiy kartochkani tuldirish, — yotgan xrlatda evakuatsiya .
Malakali tibbiy yordam:
— 3 gurux,ga saralash:
Agoniya x,olatidagilar (simptomatik davo uchun gospital palataga);
xdyotiy kursatmalarga kura jarroxdik yordamiga muxtojlar ( tashki kon ketishi, miyaning usib boruvchi kompressiyasi);
Transport kilina oladiganlar. Maxsus tibbiy yordam:
xirurg, nevropatolog, okulist, LOR, stomatolog kurigi, rentgenologik tekshiruv
yaralanish vakti va yara xrlatiga karamasdan barcha ochik, jaroxatlarni jarroxlik ishlovi
Karshi kursatmalar: mutlak — uta ogir x,olatlar, miya stvoli
faoliyatlarini keskin yukolishi bilan kechadigan xayot uchun xavfli yaralar;
nisbatan ogir yondosh jaroxatlar (kukrak, korin yarasi va x,.k.). Yaralar
ishlovini boglov xonasida umumiy jarroxdar bajaradi.
Kalla suyaklari jaroxdti , tashki kon ketishi bilan kechuvchi teshib utuvchi ,
bosh miyaning usib boruvchi kompressiyali yaralari jarroxdik ishlovini
neyroxirurg jarroxlik amaliyoti xonasida amalga oshiradi.
Jarroxdik ishlovi muddatlari: erta (1-3 kunlar), kechiktirilgan (4—6
kunlar), kechki ( 6—7 kundan keyin).
Kalla va miya teshib utuvchi yaralari jarroxlik ishlovi:
yumshok; tukima yarasi chetlarini kesish,
suyak defekti chetlari rezeksiyasi va trepanatsion derzachasini xrsil kilish,
jaroxatlangan miya kattik pardasi chetlarini kesib tashlash (jaroxdtlangan miya kattik; pardasini kesish katiy kursatmalarga binoan bajariladi: uning tarangligi, kukarishi, puls yukdigi, miya ezilishi klinikasi),
—yot tanalar fakat kurib turganda olib tashlanadi (pinset, zajim bilan), miya yaralarini antiseptiklar bilan yuvish (furatsilin, rivanol yoki tutkanok chakirmaydigan antibiotiklar),
— gemostaz (3% li vodorod peroksid),
—birlamchi nekroz zonasini miya detriti aspiratsiyasi yuli bilan
rezeksiyasi (erta ishlov berilganda),
yara kanalini drenajlash (perchatkali yoki aktiv drenaj),
bosh yumshok, kavatlari yaralarini tikish (erta ishlov berilgadan sung).
Kech ishlov berilganda va shubxali xolatlarda yara tikilmaydi, Mikulich-Goyxman buyicha boglam kuyiladi.
Ikkilamchi jarroxlik ishlovi:
birlamchi kursatmalar — yot tanani olib tashlanmaganligi, davomli kon
ketishi;
ikkilamchi kursatmalar —jarroxlik amaliyotini talab kiluvchi infeksion asoratlar;
Tutkanok chakirmaydigan antibiotiklar: kanamitsin, polimiksin-M, levomitsitin-suksinat, monomitsin, morfotsikli. va b. Penitsilin va streptomitsin toksik, tutkanok; chakiradi.
Kalla va miya yopik jaroxatlari ( bosh krplamalari butun yoki yara yuza xarakterga ega aponevrozdan utmagan). Turlari : chaykalish, lat eyish (3 ogirlik darajada), ezilish. miya lat eyish belgilari:
doimiy kuchli ifodalangan umumnevrologik va uchokli simptomatika, —kalla gumbazi yoki asosi sinishlari,
likvorda kon.
kalla asosi sinishlari belgilari:
kulok, va burundan likvor okishi va kon ketishi,
bosh miya va ildiz nervlarining jaroxati: yuz nervi — chakka suyagi piramidasi sinishlarida, kuz xarakatlantiruvchi nervlar — yukori kuz tirkishi sinishlarida, kuruv nervi — kuruv teshigi soxasida,
—"kuzoynak" simptomi, surgichsimon usik; soxasi teri osti kon kuyilishi,
pnevmotsefaliya,
yiringli jaroxatli meningit.
Bosh miya ezilishi sabablari: epidural, subdural, miya ichi, k;orincha ichi gematoma, kontuzion uchoklar, bosilgan sinish. Miya ezilishi belgilari :
umumnevrologik va uchokli simptomatikani kuchayishi,
Kushing triadasi: «yorug oralik», anizokoriya, bradikardiya, likvor gipertenziyasi (300 mm suv ustuni va undan yukori),
— kuz tubida dimlanish belgilari
—EXO ES buyicha miya oralik; strukturasini siljishi,
— uyku arteriyasi AG tugri proeksiyasida "tomirsiz zona".
Do'stlaringiz bilan baham: |
