O‘zbеkiston rеspublikasi oliy

3.10.- rasm. a) qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron motor chuqur ariqchali rotor konstruktsiyasi; b) ikkilangan katakli konstruktsiya;c) tokni siqib chiqarish

effekti

Sterjenning yuqori qismidan o‘tadigan i₂₁tok Ф₃ oqimini hosil qiladi, biroq bu oqimning kuch chiziqlari havoda uchrashganligi sababli Ф₃ oqimning qiymatiga nisbatan E_L3 E.Yu.K. E_L1 E.Yu.K. dan ancha kam bo‘ladi.
Yuqorida aytilgan ozidan induksiyalanish E.Yu.K.ining sterjen balandligi bo‘ylab taqsimlanishi faqat rotor toki chastotasi 50 Gts ga yaqin bo‘lgan holatga mosdir. (3.33 ga karang). Bunday holatda sterjenning barcha uchta qismi parallel ulangan bo‘lgani uchun (3.10, c - rasm) I₂ rotor toki sterjen yuqori qismidan o‘tadi. Bu hodisa tokni ariqcha yuzasiga chiqarish effekti deyiladi.
Bunda sterjenning effektiv yuzasi, ya’ni tok o‘tadigan qismi, rotor chulg‘ami sterjenni umumiy yuzasiga nisbatan bir necha barobar kam bo‘ladi. Shunday qilib rotorning aktiv qarshiligi r₂ ortadi. Ta’kidlashimiz kerakki, o‘zidan induktsiyalanish E.Yu.K.i tok chastotasiga bog‘liq ekan (ya’ni sirpanishga ham) r₂ va x₂ qarshiliklar ham sirpanish funktsiyasi bo‘lib qoladi.
Yurgazish paytida, sirpanish katta bo‘lganda, r₂ qarshilik oshib boradi (rotor zanjirga qo‘shimcha qarshilik kiritilganga o‘xshash). Motor tezlik olishi bilan bir vaqtda motor sirpanishi kamayib boradi, tokni yuzaga chiqarish effekti sustlashadi, tok o‘tkazgich yuzasi bo‘ylab pastga karab tarqala boshlaydi, va r₂ qarshilik minimal qiymatda bo‘ladi.
r₂ qarshiligining bunday avtomatik o‘zgarishiga binoan qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron motorlarni ishga tushirish omadli kechadi: ishga tushirish toki nominal tokning 5-6 barobariga teng keladi, ishga tushirish momenti esa nominal momentining 1,1-1,3 barobariga teng keladi.
Asinxron motorlarni loyihalashda ishga tushirish xarakteristikalarini parametrlarini moslashtirish ariqcha shaklini o‘zgartirish hamda sterjen materiali qarshiligini (qotishma tarkibini) o‘zgartirish yoli bilan amalga oshiriladi. Chuqurlashtirilgan ariqchalar bilan bir qatorda ikkilangan ariqcha konstruktsiyasi ham qo‘llaniladi (3.10, b - rasm). Shuningdek noksimon ko‘rinishga ega bo‘lgan ariqchalar hamqo‘llaniladi.
3.11 - rasmda qisqa tutashtirilgan asinxron motorlar asosiy turlari uchun mexanik xarakteristikalar keltirilgan. Bu - rasmga kora:

1. 
   normal bajarilgan motor (oddiy)
   
2. 
   sirpanishi oshirilgan motor
   
3. 
   yurgazish momenti oshirilgan motor
   
4. 
   metallurgiya-kranlari turlari uchun motorlar.