O‘zbеkiston rеspublikasi oliy

- rasm. Kuchlanishi kengli impulsli rostlagich bilan rostlanuvchi o‘zgarmas tok elektr yuritma sxemasi

Bu sxemada motorning yakor zanjiri kuchlanishi qiymati doimiy U_o’z bo‘lgan o‘zgarmas tok manbaiga davriy ravishda ulanib turadi (boshqarilmaydigan

UZ to‘g‘irlagichi). Yoqish va o‘chirish VT tranzistor kalit bilan amalga oshiriladi. Zanjirning ulanish chastotasi doimiy bo‘ladi:
f_k = 1/T_k.
Motor yakoriga kelayotgan U_o‘rt. O‘rtacha kuchlanish kattaligi t_u kalitning yoqilgan holatidagi vaqtning ulanish vaqti T_k. = (t_u + t₀) nisbati bilan aniqlanadi.
Ushbu holat 5.27 - rasmda ko‘rsatilgan. Agar yoqilgan holat vaqti katta bo‘lib
t_u = 0,95 Tk ni tashkil qilsa, unda motorga kelayotgan o‘rtacha kuchlanish maksimal bo‘ladi va Umaks = 0,95U_n ni tashkil qiladi. Agar VT kalitning yoqilgan holat vaqtini kamaytirsak, unda kuchlanishning o‘rtacha qiymati kamayadi.(u 5,27 - rasmda ko‘rsatilgan T_k vaqtlarga bo‘lingan shtrixlangan yuzaga proporsional bo‘ladi).

13. - rasm. Kuchlanishni keng impulsli rostlash sxemasi

5.27 - rasmdan ko‘rinadiki keng – imulsli rostlash o‘rtacha kuchlanish quyidagiga teng bo‘ladi.


U = U_n = γU_n. (5.30)

Bunda γ= t_u / T_k bu kattlik impulslar chuqurligi kattaligi deyiladi.

VT kalit uzulganida yakor zanjiri sezilarli induktivlikka ega bo‘lgani sababli motor yakori zanjiridagi tok birdan yo‘qolmaydi. Shuning uchun VT
o‘chirilgandan keyin tok yakor chulg‘ami o‘zini induksiyalashi E.YU.K. ta’sirida VD shuntlovchi diod orqali o‘tadi. Yakor tokining VT tranzistoridan VD2 diodiga otishi 5.28 - rasmdagi diagrammalar bilan tasvirlanadi. Tokning pulslanish kattaligi f_k ulanish chastotasiga bog‘liq, ya’ni chastota katta bo‘lsa, pulslanish amplitudasi kam bo‘ladi. Xozirgi paytda kengli impulsli rostlagichlar (KIR) 2÷ 10 kGs chastotalar bilan loyixalanadi. Amplitudaning yuqori chastotalarida tok pulslanishi sezilarsiz bo‘ladi va 50 Gs chastota kuchlanishli sanoat tarmog‘idan ta’minlanuvchi impuls – fazali boshqariluvchi tiristorli o‘zgartirgichlarni qo‘llagandagidan ancha kam bo‘ladi. Motor yakori zanjiriga keladigan o‘rtacha kuchlanish quyidagiga teng bo‘ladi:
U_d = U_n·γ va oqibatda bu sxemadagi elektr yuritmaning mexanik xarakteristikalari quyidagi ifoda bilan aniqlanadi (5.30) ga qarang

28.