O’zbekiston respublikasi oliy

Bilim beruvchi, tarbiyalovchi, rivojlantiruvchi ta’lim printsipi.

Musiqiy bilimlarni o’zlashtirish jarayonida bola shaxsini shakllantirishda bu printsipdan maqsadga muvofiq, muntazam foydalanish lozim. U o’qitishning bilim beruvchi, tarbiyalovchi va rivojlantiruvchi vazifalarini chambarchas bog’liq holda olib borishga xizmat qiladi. O’qitishning bilim beruvchi vazifalari bolalarning fakt, hodisa, tushuncha va xulosalarni o’zlashtirishlari zarurligini belgilasa, tarbiyalovchi vazifalari bola shaxsining ma’lum e’tiqod hamda axloqiy sifatlarini shakllantirishga qaratilgan. Rivojlantiruvchi ta’lim esa musiqiy materialni o’rganish bolalarda qanday ko’nikma va malakalarni shakllantirishga umumiy va musiqiy tafakkurning qaysi jihatlarini rivojlantirish lozimligiga e’tibor beradi. Shuningdek, bilim berish va bolalarni har tomonlama kamol toptirish jarayonlari orasida uzluksiz aloqa o’rnatilishini talab qiladi.

O’zlashtiriladigan bilimlar hosil qilinadigan ko’nikma va malakalar uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Yuqorida qayd qilingan mashg’ulot(dars)lar bolalarda mustaqil fikr yuritish, musiqiy materialni zamon va makonda tahlil qilish, musiqa asarlarini o’xshashlik va farq qiluvchi xususiyatlariga qarab taqqoslash, musiqiy faktlar o’rtasida mavjud bo’lgan sabab – oqibatli aloqani aniqlash kabi ko’nikma va malakalarni hosil qilishga ko’maklashadi.

Musiqiy bilimlarni o’zlashtirish jarayonida o’quvchi shaxsini shakllantirishning mazmuni va metodikasi, shakl va usullari, bir so’z bilan aytganda uning pedagogik tizimini yaratish – musiqiy pedagogikaning hozirgi davrdagi eng dolzarb muammolaridan biri. Bu tizim musiqa san’atining vositalari orqali shaxsni shakllantirishning umumiy pedagogik printsiplaridan iborat bo’lmog’i lozim. Shuningdek, u ma’lum usullar va shakllarni hamda ilmiy- metodik tavsiyalarni o’zida mujassam etishi kerak.

E.B.Abdullin: – «...musiqiy ta’limning mohiyati, maqsad va vazifalari, yo’nalishi, mazmun va jarayonining xarakterini ochib berishda printsiplar asosiy o’rin egallaydi», deydi. U musiqiy ta’limdagi bir nechta printsiplarni yo’nalishlarga ajratadi:

1. 
   Falsafiy-estetik yo’nalish (... musiqiy ta’limda insonparvarlik qarashi; bola shaxsini san’at bilan muloqotda o’z-o’zini baholashi...).
   
2. 
   Musiqashunoslik yo’nalishi (... xalq, milliy va zamonaviy musiqa birligiga tayanish; musiqa janrlari va ularning hayot bilan bog’liqligiga tayanish; tinglash, ijro etish, ijod etish faoliyat asosi sifatida...).
   
3. 
   Badiiy-psixologik yo’nalish (... musiqiy ta’limda ong va tafakkur birligiga tayanish...).
   
4. 
   Badiiy-didaktik yo’nalish (... musiqiy ta’lim-tarbiya birligi, izchillik va tizimlilik, ilmiylik, musiqiy ta’lim natijalari mustahkamligi...).
   
5. 
   Musiqiy pedagogik yo’nalish (... obrazlilik va butunlik, musiqiy- pedagogik maqsad va vositalar aloqadorligi, badiiylik va texnologiya birligi...).
   

Ayni vaqtda shuni ta’kidlash joizki, bola shaxsini shakllantirishda amal qiladigan ilmiy asoslangan mazmun va metodika, shakl va usullar muayyan pedagogik printsiplarga amal qilishi lozim. Bu printsiplar ta’lim-tarbiyaning davr talabiga, ya’ni zamonaviy ijtimoiy buyurtmaga mosligi, pedagogik jarayonda ob’ektiv-sub’ektiv jarayonlarning uyg’unligi, ta’lim-tarbiyada maqsad, mazmun, metod va vositalarning bir-biri bilan bog’liqligi kabi pedagogikaning umumiy qonuniyatlariga asoslanadi. Natijada, musiqiy bilimlarni o’zlashtirish jarayonida bola shaxsini shakllantirish uchun quyidagi printsiplar muhim va ular nafaqat musiqiy ta’lim strategiyasini, balki ta’lim va tarbiyaning boshqa masalalarini ham muvaffaqiyatli hal etish imkonini beradi. Musiqiy bilimlarga oid mazmunni belgilash, unga monand metodika, ta’lim shakli va usullarini tanlashda, pedagogik shart-sharoitlarini ishlab chiqishda bu printsiplarga amal qilish pirovard pedagogik ijobiy natijaning samarasidir.