O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim vazirligi urganch Davlat Universiteti Tabiiy fanlar fakulteti biologiya yo’nalishi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM VAZIRLIGI

Urganch Davlat Universiteti
Tabiiy fanlar fakulteti biologiya yo’nalishi
202-guruh talabasi Ikramov Maxmudjonning
Botanika fanidan



Mavzu: Gazako`tnamolar qabilasi.


Bajardi: Ikramov M


Tekshirdi:


Urganch 2021
Reja:


Kirish.
I bob. Adabiyotlar sharxi.
II bob. Asosiy qism.
2.1. Gazako`tnamolar qabilasi.
2.2. Qabilaga kiruvchi o`simliklarning inson va tibbiyotdagi ahamiyati.
2.3. Qabilaga kiruvchi o`simliklarning kelib chiqishi.
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar.

Kirish.
Mavzuning dolzarbligi: Bu oilaning yer yuzida 83 turkumi, 1050 turi o'sadi. O'zbyokiston florasida 4-turkumi, 17-turi uchraydi. Bu oilaga mansub o'simliklar ko'p yillik bo'lib, barglari qarama-qarshi joylashadi. Gullari aktinamorf ikki jinsli.
Erbaxosi-Gentiana oliveri tarkibida iridoidli achchiq glikozidlar, fenol kislotalar ba'zan alkaloidlar, gensiopikrin bo'ladi. Maxalliy aholi bu o'simlikni ishtaxani ochish, osh kozon va ichak kasalliklarida dori sifatida foydalaniladilar.
Mavzuning maqsadi: Tolgullilar qabilasiga kiruvchi o`simliklarning tuzilishi va inson hayotidagi ahamiyatini o`rganish.
Ruyandoshlar oilasi Yer sharida 500 ta turkumga oid 7000 ga yaqin to'rni birlashtiradi. O'zbyokistonda 8 ta turkumga mansub 50 ta to'rni o'z ichiga oladi. o'rning ko'pchilik turlari tropik xududlarda o'sadi. Oilaning ko'pchiliklari daraxt va butalardan iborat. Barglari qarama-qarshi yoki doyra bo'lib joylashgan. Gullari aktinamorf, ikki jinsli, mevasi ko'sakcha yoki rezavor meva. Oila vakillari orasida arab kofesi (Coffea arabica), xin daraxti (Cinchona Legeriana) kabi foydali turlar bor. Janubiy Amerikada yovvoiy holda o'sadigan. Xin daraxti po'stlog'ida xinin alkaloidi bor. Bu alkaloid bezgakka karshi eng yaxshi natija beruvchi dori xisoblanadi. Bu daraxt Indoneziya, Shri Lanka va Xindistonda ekiladi. Markaziy Osiyoda ruyan (Rubia tinctorun) keng tarqalgan bo'lib, uning ildizidan alizarin buyogi olinadi va undan yana buyrakdagi toshni parchalovchi vosita sifatida foydalaniladi.
Davlatimiz tomonidan amalga oshirilayotgan ijtimoiy, iqtisodiy islohatlarning barchasi halqimizning shoni-shuxrati, mavqei, turmush tarsi, salomatligini yanada yaxshilashga qaratilgan. Sog`liqni saqlash bo`yicha olib borilayotgan tadbirlar esa aloxida ahamiyatga ega. Ayniqsa insonlarni salomatligi hamda ertangi kun davomchilari bo`lgan yosh avlodning soglom turmush tarziga katta etibor qaratilmoqda. Bu maqsaf=dni amalga oshirishda insonlar salomatligi uchun muhim ahamiyatga ega bo`lgan tabiiy dori vositalarini ishlab chiqish, ulardan unumli foydalanish muhim ahamiyat kesab etadi. Buning uchun O`zbekiston florasida keng tarqalgan dorivor o`simliklarni har tomonlama ilmiy asosda o`rganish talab etiladi. Ular orasida madaniylashtirilgan dorivor o`simliklarni plantatsiyalarini yaratish yo`lida hozirgi kunda davlatimiz tomonida bir qancha tadbirlar amalga oshirilmoqda. Quyoshli O`zbekistonimizning tabiiy hududlari dorivor o`simliklarga juda boyligi hamda to`rt faslning mo`tadilligi bilan ham o`ziga xos. Dunyo miqyosida dori vositalarining tabiiyligi bilan Xitoy va Hindiston qadimdan va xozirgi kunga qadar ilg`or davlatlar qatorida o`rin egallamoqda. Bu davlatlarning tajribalariga asoslangan holda dorivor o`simliklarni o`rganish va ko`paytirish borasida agrotexnologik tadbirlarni ishlab chiqish hozirda olimlarning diqqat etiborga tushgan. Olib borilayotgan ilmiy izlanishlarning samarasi xalq tabobati va dori – darmon ishlab chiqarish talabini ma`lum miqdorda qondirish uchun xizmat qiladi. Dori darmon o`simliklar qatorida Rubicaeae oilasiga mansub turlar aloxida o`rin egallaydi. Bundan tashqari dorivorlik xususiyatlarining mavjudligi bilan birga, ajralib turadi. Kasalliklarni davolash va oldini olish maqsadida qo`llash uchun odatda ulardan ko`pincha damlama, qaynatma, ekstrakt, preparatlar tayyorlanadi. Mazkur oila vakillari tarkibida Ildizpoya tarkibida 5-6% gacha antratsen unumlari (alizarin, ruberitrin kislota, galiozin, purpurin, ksantopurpurin, psevdopurpurin, rubiadin-glyukozid, munistin, lutsidin, iberitsin va boshqa moddalar bor.
Bo`yoqdor ro`yan - Rubia tinctorum L. va gruziya ro`yani Rubia iberica C. Koch. (Rubia tintorum L. var. Iberica Fisch. ex DC) ro`yandoshlar — Rubicaeae oilasiga kiradi.
Cinchona Kouna Rubiaceae oilasida kamida 23 xil daraxt va buta o'z ichiga olgan gullarni o'simliklarning bir turi. Ular g'arbiy Janubiy Amerikaning tropik Andean o'rmonlariga xosdir. Bir necha turning Markaziy Amerika, Yamayka, Fransiya Polineziyasi, Sulavesi, Janubiy Atlantikadagi Sankt-Helena va Tropik Afrikaning qirg'og'ida joylashgan San-Tome va Printsipida joylashganligi ma'lum. Ularning dori-darmonlari uchun Hindiston va Java mamlakatlarida ko'plab turlar ishlab chiqarilgan, ular ham duragaylar hosil qilgan.
Bir nechta turning qobig'i mustamlakachilikning balandligi vaqtida bezgakka qarshi yagona samarali davolovchi xin va boshqa alkaloidlarni keltirib chiqaradi, bu ularni katta iqtisodiy va siyosiy ahamiyatga ega edi. 1944 yilda quinning sintezi, bezgakning chidamli shakllari va muqobil terapiyalarning ko'payishi ularning ekishida katta iqtisodiy manfaatdorlikni tugatdi. Ilmiy qiziqish kinchona alkaloidlar sintetik dori-darmonlarga qarshilik ko'rsatgan falciparum bezgakni davolashda va'da berishda davom etadi.
Carl Linnaeus, Chinchon soni port xalifa Count o'simlik Luis Jeronimo ham Cabrera, Chinchon 4 Count xotini shifo edi, birinchi 1663 yilda Italiya tabib Sebastiano Bado tomonidan qayd da'vo asosida 1742 yilda jins nomidagi . da'volarini ishonchlilik va uni aving eng yaxshi davolash xususiyatlari ham ilgari ma'lum qilingan bo'lsa-da
O'simliklar tarixi, ularning identifikatsiyalanishi, ekstrakti va davolanishi tartışmalıdır. Zavodning Quina Quina nomini olgan Quina qobig'ini bergan takliflar so'roq qilindi. Janubiy Amerikadagi boshqa isitma kasalliklari ilgari Evropada Jesuitning Barki va Jesuit tolasi sifatida tanilgan edi, lekin ular Cinchona-ga kuzatilgan bo'lsalar-da, Myroxylon kabi boshqa turlardan olingan materiallarning isboti mavjud.