O`zbekiston respublikasi oliy ta`lim vazirligi mirzo ulug`bek nomidagi

Tushunchaning turlari:



Tushumchalarnign hajmiga ko’ra turlari:

Tushunchalar hajmiga ko’ra yakka va umumiy, chegaralangan va chegaralanmagan, ayiruvchi va to’plovchi turlarga bo’linadi. Masalan: “Zarafshon daryosi”- yakka tushuncha, “shahar”- umumiy tushuncha, “O’zbekiston Respubikasi shaharlari” chegaralangan, “atom”- chegaralanmagan, “Ozbekiston fuqarolari siyosiy huquqlarga ega”- ayiruvchi tushuncha, “O’zbekiston fuqarolari tinchlik tarafdori”- to’plovchi tushuncha.

Tushunchaning mazmuniga ko’ra turlari:

Tushunchalar mazmuniga ko’ra konkret va abstract, nisbatli va nisbatsiz, ijobiy va salbiy turlarga bo’linadi. Masalan: “avtomobil” konkret tushuncha, “do’stlik”- abstract tushuncha, “instut”- nisbatsiz tushuncha, “sabab” va “oqibat”- nisbatli tushunchalar, “bilimli”- ijobiy tushuncha, “bilimsiz”- salbiy tushuncha hisoblanadi.

Tushunchalar o’rtasidagi munosabatlar:

Ob’ektiv olamdagi barcha narsa va hodisalar o’zaro aloqada bo’lganligi sababli, inson ongidan mana shu narsa va hodisalarni aks ettiruvchi tushunchalar avvalombor, munosabatlariga ko’ra taqqoslanadigan va taqqosalanmaydiganga bo’linadi. Taqqoslanadigan tushunchalar mazmuni va hajmi jihatdan ma’lum umumiy o’xshash belgiga hamda o’zaro munosabatga ega bo’ladi. Masalan: “o’qituvchi” va “shifokor” taqqoslanadigan tushunchalar hisoblansa, “daftar” va “teatr” taqqoslanmaydigan tushunchalardir. Mantiq fanida faqat taqqoslanadigan tushunchalar munosabati o’rganiladi. Taqqoslanadigan tushunchalar o’rtasidagi munosabatlarning o’zi hajmi jihatdan sig’ishadigan va sig’ishmaydiganga bo’linadi.