O`zbekiston respublikasi oliy ta`lim vazirligi mirzo ulug`bek nomidagi

Tushunchalar o’rtasidagi sig’ishadigan munosabatlar:

1. 
   Moslik munosabati.
   
2. 
   Bo’ysunish munosabati.
   
3. 
   Qisman moslik munosabati.
   

A-B

A

B


Sig’ishmaydiga tushunchalar munosabati:

Sig’ishmaydigan tushunchalar hajmi jihatdan umumiylikka ega bo’lmagan tushunchalar hisoblanib, bir sinfga kiruvchi turli xil predmetlarni yoki predmetlar guruhuni aks ettiradi.

Bu tushunchalar o’rtasidagi munosabatlar ham uch xil munosabatga birga bo’ysunish, qarama-qarshilik va zidlikka bo’linadi.

Tushunchalar o’rtasidagi sig’ishmaydigan munosabatlar:

1. 
   Qarama-qarshiliklar munosabati.
   
2. 
   Zidlik munosabati.
   
3. 
   Birga bo’ysunish munosabati.
   

Tushunchalar ustida bo’ladigan mantiqiy amallar. Tushunchalarni umumlashtirish va chegaralash:

Tushunchani umumlashtirish hajmi tor tushunchadan hajmi keng tushunchaga (tur tushunchadan jins tushunchaga) o’tishdan iborat mantiqiy amal bo’lib, bunda tor hajmdagi tushunchalar keng hajmdagi tushunchalarga bo’ysunish munosabatida bo’lishi lozim;

Tushunchani chegaralash hajmi keng tushunchadan hajmi tor tushunchaga (jins tushunchadan tur tushunchaga ) fikran o’tishdan iborat. Binda berilgan tushuncha jinsa tushuncha deb qabul qilinib, undan hajmi keng tur tushunchaga o’tiladi.

Tushunchalarni umumlashtirish:



Tushunchani chegaralash:



Tushunchaning mazmunini ochishga qaratilgan mantiqiy amal tushunchani ta’riflash (defenitsiya) deyiladi. Tushunchalarni ta’riflash aniqlanuvchini, ya’ni mazmunini ochib berilishi lozim bo’lgan tushuncha hamda aniqlovchi-aniqlanuvchi tushunchaning mazmunini ochib beruvchi tushunchalardan iborat bo’lgan qismlardan tashkil topadi.