O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim

Markaziy bank asosiy stavkasi – inflatsion targetlash rejimi doirasida pul-kredit siyosatini yuritishning asosiy instrumenti bo`lib, Markaziy bankning tijorat banklari bilan amalga oshiradigan pul-kredit operatsiyalari bo`yicha mo`ljal foiz stavkasi hisoblanadi. Ushbu stavkani o`zgartirish orqali Markaziy bank iqtisodiyotda narxlar barqarorligini ta`minlash uchun zarur bo`lgan pul-kredit sharoitlarini belgilab boradi.
Bank foiz stavkasi - bank ssudasidan foydalanganlik uchun belgilangan haq miqdori; qarz summasiga nisbatan foiz hisobida undiriladi. Uning miqdori kredit turi, muddati va qarzning vaqtida qaytarilishiga bogʻliq.
Pul massasi darajasini hisoblashning asosiy tamoyillaridan biri mablag‘larni likvidlilik darajasi hisoblanadi. Muomala-dagi pulning turlari pul agregatlari bilan guruhlarga ajratiladi. Unga ko‘ra muomaladagi mablag‘lar likvidlilik bo‘yicha tasniflanadi, ya’ni dastlab yuqori likvidli mablag‘lar past likvidligiga qarab M1,M2, M3,….Mn yoki L agregatlarga ajratiladi. Pul agregatlari tarkibi 
va soni turli mamlakatlarda turlichadir.

Hisob-kitoblar O‘zbekistonning 14 ta hududi kesimida 2010–2021-yillarda ushbu tarmoqlarga kiritilgan investitsiyalar va yalpi hududiy mahsulot (YHM) bo‘yicha panel ma’lumotlar asosida juft regressiya modellarini tuzish orqali amalga oshirildi.

Tadqiqot davomida infratuzilma tarmoqlariga investitsiyalarning kiritilishi iqtisodiy taraqqiyotga quyidagicha ta’sir ko‘rsatishi ilmiy jihatdan asoslab berildi:

• 
  infratuzilmaning barcha tarmoqlariga kiritilgan investitsiyalar iqtisodiy o‘sishga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi;
  
• 
  inson kapitalini oshirish bilan bog‘liq infratuzilmaga kiritilgan investisiyalar eng yuqori ta’sir (elastiklik koeffitsiyent) ga ega, ya’ni ta’lim va sog‘liqni saqlash tizimlariga kiritiladigan investitsiyalar 1 foizga oshganda, YaHM mos ravishda 0,52 foiz va 0,43 foizga o‘sadi;
  
• 
  transport va raqamlashtirish sohalarini rivojlantirish uchun kiritilgan investitsiyalar ham iqtisodiyotning rivojlanishi uchun muhim ahamiyatga ega, ya’ni ushbu tarmoqlarga yo‘naltirilgan investitsiyalar 1 foizga oshganda, YaHM mos ravishda 0,32 foiz va 0,30 foizga o‘sadi.
  

Elektr energiyasi va suv ta’minoti tarmoqlariga kiritiladigan investitsiyalarning ta’siri (elastiklik koeffitsiyenti) boshqa infratuzilma tarmoqlaridagiga nisbatan pastroq, ya’ni ushbu sohalarga yo‘naltirilgan investitsiyalarning 1 foizga oshishi YHMning mos ravishda 0,16 foiz va 0,08 foiz o‘sishiga olib keladi.
Nazariyaga ko‘ra, bunday natija ushbu sohalarga kiritilgan investitsiyalar nisbatan uzoqroq vaqtdan so‘ng iqtisodiy foyda keltirishi bilan izohlanadi. Shu bilan birga, ushbu tarmoqlar boshqalar sohalarning rivojlanishi uchun asos ekanligini yoddan chiqarmaslik lozim. Ularni rivojlantirmasdan, iqtisodiyotning boshqa tarmoqlariga investitsiya kiritish kutilgan natijani berishi qiyin.