O‘zbekiston respublikasi oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi toshkent moliya instituti “sirtqi” fakulteti

Download 0,61 Mb. bet 6/11 Sana 28.05.2023 Hajmi 0,61 Mb. #945187

Bog'liq
Banklar ularning turlari asosiy funksiyalari

Bu sahifa navigatsiya:

• Tijorat banklari tomonidan 2022-2023 yilning yanvar oylari davomida Markaziy bankning Hisob-kitoblar Kliring tizimi orqali qabul qilingan tolovlar haqida tahliliy malumot. 6

Jami	5 736 177	2 529 126 449 833	6 272 462
2 397 587 599 311

Tijorat banklari tomonidan 2022-2023 yilning yanvar oylari davomida Markaziy bankning Hisob-kitoblar Kliring tizimi orqali qabul qilingan to'lovlar haqida tahliliy ma'lumot.⁶

2-jadvalda keltirilgan ma'lumotlardan shuni anglash mumkinki jadval boshida turgan Milliy bankning 2022-va 2023-yilgi Markaziy bankning Hisob-kitoblar Kliring tizimi orqali qabul qilingan to'lovlarini taqqoslasak 2022-yil 51 618 959 663 mlrd so'mlik 128 905 dona to'lovlarni qabul qilgan bo'lsa 2023-yil yanvar oyida bu ko'rsatkich 73 851 171 564 mlrd so'm (170 730 dona amaliyot bilan) ga oshganligini ko'rishimiz mumkin. Bu ko'rsatkichni foizlarda ifoda etadigan bo'lsak bu ko'rsatkich 69,89% ga oshganlgini ko'rishimiz mumkin. Boshqa banklarning belgilangan sanadagi ko’rsatkichlari ham shu asnoda iqtisodiy rivojlanishni boshdan kechirgan.
Banklarning keyingi funksiyasi bu mustaqil sub’ektlararo to‘lov operatsiyalarini amalga oshirish funksiyasidir. Rejali iqitsodiyot davrida barcha to‘lovlar bir davlat banki orqali amalga oshirilgan, hisob-kitoblarni bunday tizimida to‘lovlarni amalga oshirishda davlat o‘zi kafil bo‘lardi. Mustaqil tijorat bank tizimini shakllantirish hisob-kitob tizimini ajralishiga olib keladi va banklar o‘z zimmalariga oladigan risk darajasini ko‘paytirdi. MFO hisob varaqalaridan foydalangan holda amalga oshiriladigan hisob-kitoblar o‘rniga banklararo hisobning korrespondent schetlarga o‘tishi ham risk darajasini ko‘payishiga olib keldi. Bunday sharoitda tijorat banklar, mijozlar hisob-kitoblar bo‘yicha to‘lovlarni o‘z vaqtida amalga oshirishilishi bo‘yicha mas’uldir.
Bozor iqtisodiyotiga asoslangan barcha mamlakatlarda tijorat banklar iqtisodiyotining to‘lov mexanizmida etakchi o‘rin tutadi. Mamlakatimiz iqtisodiyot to‘lovlarni amalga oshirishni isloh qilish va rivojlantirish orqali mamlakatimiz to‘lov tizimida tijorat banklarning o‘rni kengaymoqda. Undan tashqari tijorat banklar moliya-valyuta bozorida faoliyat ko‘rsatish, ya’ni qimmatli qog‘ozlar chiqarish va ularni joylashtirish, sotib olish bilan shug‘ullanishi, mijozlarga har xil axborotlar, maslahatlar berish bilan shug‘ullanishi mumkin.
Banklar bo’sh pul mablag’larini yig’ish va ularni kapitalga aylantirish funktsiyasini bajara turib, mavjud bo’sh pul daromadlari va jamg’armalarni yig’adi. Jamg’aruvchi (bo’sh pul mablag’i egasi) o’z mab-lag’larini bankka ishonib topshirgani uchun va bank bu mablag’lardan foydalangani uchun ma’lum foiz hisobida daromad oladilar. Bo’sh pul mablag’lari hisobidan ssuda kapitali fondi vujudga keladi va bu fond xalq xo’jaligi tarmoqlarini kreditlash uchun ishlatiladi.
Tijorat banklar faoliyatida asosiy o’rinni korxona, tashkilotlarni, aholini, davlatni kreditlash egallaydi. Kreditlash jarayonini tashkil qilishda bank moliyaviy vositachi rolini o’ynaydi. U bo’sh turgan mablag’larni jalb qiladi va o’z nomidan mijozlarga vaqtincha foydalanishga beradi. Bank krediti hisobidan xalq xo’jaligining muhim tarmoqlari – sanoat, qishloq xo’jaligi, savdo va boshqalar moliyalashtiriladi va ishlab chiqarishni kengaytirishga asos bo’ladi. Tijorat banklarining ko’rsatadigan xizmatlari quyidagi 3- jadvalda aks ettirilgan.

Download 0,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: