O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi farg‘ona politexnika instituti «Menejment»

Kichik biznesni kredit bilan ta’minlash shakllari
Kreditning asosiy vazifasi pul vositalarini qaytarib berish sharti bilan korxonalar, tashkilotlar, tarmoqlar va noxiyalar orasida taqsimlash va vaqtincha bo‘sh pul mablag‘larini samarali ishlatishdan iboratdir. Kreditni boshqa vazifasi bu haqiqiy pullarni kredit pullariga (banknotlar) va kredit operatsiyalariga (naqd pulsiz hisob-kitobga) almashtirishdan iborat. Yuridik yoki jismoniy shaxslar qarzga vosita beruvchilar - kreditorlar, oluvchilar - zayomchilar deb ataladi.
Ajratilish muddatiga ko‘ra kreditlar:

• 
  qisqa muddatli,
  
• 
  o‘rta muddatli
  
• 
  uzoq muddatliga bo‘linadi.
  

Qisqa muddatli kreditlar-12 oygacha muddatda beriladigan ssuda bo‘lib, uning muddati kreditlanadigan tadbirlar muddatidan, qoplanish muddatidan va boshqa shartlardan kelib chiqadi.
O‘rta muddatli kreditlar – bu bir yildan ko‘polq muddatdan 5 yilgacha muddatga beriladigan ssuda hisoblanadi.
Uzoq muddatli kredit-5 yildan kop muddatga, ishlab chiqarish va ijtimoiy yo‘nalishdagi ob’ektlarni qurish, qayta qurish, texnik jixatdan jixozlash bilan bog‘liq bo‘lgan sarmoyali maqsadlar uchun ishlatiladi.
Birinchidan, kredit to‘lash va foiz to‘lash sharti bilan ssuda ko‘rinishida pul yoki tovar shaklida bo‘lishi mumkin.
Ikkinchidan, kredit o‘zini ssuda kapitali harakati shaklida namoyon etadi.
Pul ssudalarini yoki tovarni kapital o‘rnida to‘g‘ridan-to‘g‘ri berish shakli.
Kichik biznesni kredit bilan ta’minlashni quyidagi shakllari mavjud:

• 
  tijorat;
  

• 
  notijorat tashkilotlar orqali beriladigan;
  
• 
  bank;
  
• 
  davlat;
  
• 
  iste’molchi;
  
• 
  xalqaro.
  

Tijorat krediti - tovar shaklida (beriluvchi) sotuvchilar tomonidan haridorlarga beriluvchi kredit bo‘lib sotilgan tovarni qiymatini orqaroq surishdan iboratdir. Natijada hisob-kitoblar veksel yoki ochiq hisob bilan amalga oshiriladi. Birinchi holatda haridor tovar xujjatlarini olganidan so‘ng o‘tkazilish sotuvchi tomonidan qo‘yilgan oddiy vekselni rasmiylashtiradi. Ikkinchi holatda sotuvchi haridorning qarz majburiyatlarini olmaydi va qarz bo‘yicha hisob ochadi. Qarzni uzish davriy to‘lovlar sifatida qisqa muddatlarda (12 oy) amalga oshiriladi.
Tijorat kreditiga bo‘lgan zarurat kapitalni ishlatish va muomala vaqtini bir-biriga to‘g‘ri kelmasligi natijasida kelib chiqadi. Bu yerda tovarni kreditga sotish ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligiga yordamlashadi, kapitalni aylanishini tezlashishini va foydani ko‘payishini ta’minlaydi. Ushbu shakldagi kredit odatda qisqa muddatli bo‘ladi.
Bank krediti ishbilarmon va korxonalarga pul ssudasi ko‘rinishida beriladi. Bank ssudasi - bu korxona, tashkilotlarning alohida fuqarolarning vaqtincha bo‘sh vositalari bo‘lib bank tomonidan shartnoma asosida, ularning roziligi bilan jalb qilinadi va ssuda fondi tashkil bo‘ladi.